سال 184 ق = 800 ـ 801 م

رویدادها

* هارون الرشید، محمد بن مقاتل عکّی را از حکومت افریقا بر کنار و ابراهیم بن اغلب (اول) مؤسس دولت اغلبیان را به جای او منصوب کرد.

* به حکومت رسیدن حمّاد بربری در یمن.

* حکومت اسد بن یزید بن مزید شیبانی، بر موصل.

* به حکومت رسیدن یحیی بن سعید حرشی در ری و داود بن حاتم مهلّبی در سند.

* هارون الرشید، در استیفای مالیات و خراج های تأخیر شده، شدت به خرج داد; ولی از شکنجه مردم در این باب نهی کرد.

* ظهور علایم بیماری بر هارون الرشید.

وقایع نظامی

جنگ ها

* اندلس: سلیمان بن عبدالرحمان الداخل، لشکری از شرق اندلس فراهم آورد و بر «جیّان» و «البیره» استیلا یافت. او با لشکری ـ که حَکَم برای جنگ با وی فرستاد ـ درگیر شد که در آن جنگ، وی شکست خورد. او را دست گیر کرده، به قرطبه نزد حَکَم فرستادند. او نیز فرمان کشتن سلیمان را صادر کرد. عبدالله بن عبدالرحمان الداخل بر دژ «وشقه» استیلا یافت و بهلول بن مرزوق را از آن جا بیرون راند.

آن گاه عبدالله متوجه بلنسیه (والنسیا) شهری در شرق (اسپانیا) شد و در آن جا اقامت گزید. چندی بعد به ازای باقی ماندنش در بلنسیه با حَکَم مصالحه کرد. وی بقیه عمرش را در بلنسیه گذراند و از این رو به «بلنسی» معروف شد.

درگذشتگان

* ابن مقاتل عکّی.

* احمد بن رشید.

* بختیشوع بن جورجیس.* سلیمان بن عبدالرحمان الداخل.

* عبدالعزیز بن أبی حازم.

ابن مقاتل عکّی

محمد بن مقاتل بن حکم عکّی، برادر رضاعی هارون الرشید بود. هارون در سال 181 ق او رابه جای هرثمة بن اعین به حکومت افریقا گماشت. او به افریقا رفت و در قیروان اقامت گزید، ولی در آن جا رفتار خوبی نداشت. او بهلول بن راشدِ اباضی را به خاطر انتقادش از راه و روش او و موعظه کردنش، به قتل رساند. به همین سبب، سربازان، به فرماندهی مخلد بن مرّه ازدی، یکی از فرماندهان لشکر، بر او شوریدند، عکّی این شورش را سرکوب کرد و رهبر آن (ازدی) را به قتل رساند.

سپس ابوجهم تمّام بن تمیم تمیمی بر او شورید و با لشکر عظیمی به طرف قیروان رفت. او عکّی را از قیروان بیرون راند، اما ابراهیم بن اغلب، عامل زاب، به کمک وی شتافت و عکّی را به قیروان بازگرداند. هنگامی که هارون الرشید از این امر مطلع شد، او را از افریقا برکنار و به جای وی ابراهیم بن اغلب را منصوب کرد.[2]

احمد بن رشید

ابوالعباس، احمد بن هارون الرشید، فردی صالح بود که در زمان حیات پدرش تارک دنیا شد و هیچ گونه وابستگی به امور دنیوی از خود نشان نداد. در حالی که فرزند خلیفه جهان اسلام بود، وی از دنیا بریده و گوشه عزلت گزیده بود.

به او «سبتی» گفته می شد، زیرا در روز شنبه به کار و کسب می پرداخت و درآمد این روز را در طول هفته به مصرف می رساند. او غیر از روز شنبه، سایر روزها را به عبادت مشغول بود. پیوسته تا زمان مرگش ـ که در حیات پدرش اتفاق افتاد ـ ، این حالت در او وجود داشت.[3]

بختیشوع بن جورجیس

بختیشوع بن جورجیس، به جای پدر، ریاست بیمارستان جندی شاپور را به عهده گرفت و در سال 170 ق برای درمان هادی، خلیفه عباسی که در حال احتضار به سر می برد، او را دعوت کردند. وقتی خلیفه را مشاهده کرد، دریافت که او را از مرگ، گریزی نیست.

در سال 171 ق نیز هارون الرشید وی را برای معالجه خود از مرض صداع (سردرد شدید) فرا خواند. بختیشوع، وی را درمان کرد از این رو هارون او را به عنوان بزرگ پزشکان معین کرد و نزد هارون از منزلت بالایی برخوردار شد. از تصانیف او کتاب التذکرة است که برای پسرش جبرائیل نوشت.[4]

سلیمان بن عبدالرحمان الداخل

سلیمان بن عبدالرحمان الداخل فرزند معاویة بن هشام بن عبدالملک بن مروان اموی قرشی، بزرگ ترین فرزند عبدالرحمان بود. وی علیه برادرش، هشام ـ که توسط پدرشان عبدالرحمان برای ولیعهدی انتخاب شده بود ـ شورید و مردم را در طلیطله و اطراف آن به خلافت خود دعوت کرد. برادرش، عبدالله (بلنسی) به او پیوست و در شورش و عصیان با هشام هم پیمان شدند. هشام لشکری برای جنگ با آنان اعزام داشت. سلیمان ناچار به کوه های بلنسیه گریخت و نزد بربرها مخفی شد.

[ 1 ] . شنبه اول محرم، سال 184 = اول فوریه سال 800 ; جمعه یازدهم ذی الحجه سال 184 = اول ژانویه سال 801 .

[2] . الاعلام زرکلی، ج 7، ص 328 ; ابن عذاری، ج 1، ص 89 ; تاریخ ابن اثیر، ج 6، ص 154.

[3] . وفیات الاعیان، ج 1، ص 168.

[4] . الاعلام زرکلی، ج 2، ص 9 ; اخبار الحکماء، ص 111 ; ابن ابی اصیبعه، طبقات الاطباء، ص 186.