سحنون

عبدالسلام بن سعید بن حبیب تنوخی ملقب به سحنون، به علت تیزهوشی و درک و فهم قوی (همنام با پرنده ای تیزبین که سحنون خوانده می شود) به این نام ملقب شد. اصل او از شام و از شهر حمص بود. پدرش همراه سپاه حمص، به قیروان رفت و فرزندش عبدالسلام آن جا زاده شد. عبدالسلام، در قیروان به کسب دانش پرداخت. سپس به تونس رفت و از آن جا به مصر، شام و حجاز رهسپار شد و فقه را از مشاهیر فقها آموخت و در سال 191 ق به قیروان بازگشت.

او قضاوت قیروان را در دوره حاکم آن سامان، محمد بن اغلب به عهده گرفت. وی را به جهت پایبند بودن به عدالت، «چراغ قیروان» می خواندند. او هم چنان در پست قضاوت باقی ماند تا این که اجلش فرا رسید. وی از بابت قضاوت نه حقوقی می گرفت و نه از سلطان صله ای پذیرفت. شیفتگان دانش از افریقیه و اندلس به محضر او می آمدند و فقیهان بسیاری در حوزه درسی او تعلیم یافتند. آنان فقه مذهب مالک را از وی آموختند. سحنون زاهدی بود که در گفتن حق از هیچ سلطانی هراس نداشت. وی بلندمرتبه و با عزت نفس بود.

وی کتابی در مذهب مالکی، تألیف کرد و آن را المدوّنة الکبری نام نهاد. او هم چنین در دانش های بسیاری; مانند حدیث، فقه، تاریخ و شیوه بحث و مناظره کتاب هایی نگاشته است. سحنون در هشتاد سالگی در قیروان درگذشت.[1]

پی نوشت ها

[1] . سه شنبه اول محرم سال 240 = دوم ژوئیه سال 854 ; سه شنبه هفتم شعبان سال 240 = اول ژانویه سال 855 .

[ 2 ] . الاعلام زرکلی، ج 1، ص 120 ; وفیات الاعیان، ج 1، ص 81 91، 397 و 448 ; تاریخ بغداد، ج 1، ص 297 ; همان، ج 3، ص 141 ; العبر، ج 1، ص 431 ; تاریخ ابن اثیر، ج 7، ص 75 ; تکملة الفهرست، ص 3 ; البدایة والنهایه، ج10، ص 316 و 319 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «ابن ابی دؤاد».

[ 3 ] . العبر، ج 1، ص 432.

[ 4 ] .الاعلامزرکلی،ج 4،ص 134 ;فوات الوفیات،ج1،ص575;سمط اللآلی،ص325.

[ 5 ] . طبقات فقهاء الشافعی، ص 22 ; وفیات الاعیان، ج 1، ص 7 ; طبقات السبکی، ج 1، ص 227 ; شذرات الذهب، ج 2، ص 93.

[ 6 ] . الاعلامزرکلی،ج 4، ص 215 ;ابن ندیم،ص 72 ; وفیات الاعیان، ج 1،ص 262.

[ 7 ] . تاریخ الجزائر العام، ج 1، ص 198 ; فرّوخ، تاریخ الأدب العربی، ج 4، ص 108.

[ 8 ] . الاعلام زرکلی، ج 2، ص 121 ; اتعاظ الحنفا، ص 18.

[ 9 ] . پیش گفتار «دکتر العمری» بر کتاب تاریخ خلیفة بن خیاط، ص 5 ; وفیات الاعیان، ج 2، ص 243 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 322 ; تهذیب التهذیب، ج 3، ص 160 ; تذکرة الحفّاظ، ج 2، ص 436.

[ 10 ] . الاعلام زرکلی، ج 3، ص 109 ; اعلام النساء، ج 2، ص 123.

[ 11 ] . الاعلام زرکلی، ج 4، ص 129 ; وفیات الاعیان، ج 3، ص 180 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 323 ; شذرات الذهب، ج 2، ص 94 ; العبر، ج 1، ص 432 ; البیان المغرب، ج 1، ص 109 و 142 ; سیر اعلام النبلاء، ج 8 ، ص 160 ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 3، ص 292.

یادداشت ها

[ 2 ] . در رویدادهای سال 237 کتاب مؤلف مبلغ مصالحه را یازده میلیون درهم ذکر کرده است.

رویدادهای اسلام از 241 ـ 250 ق

سال 241 ق = 855 ـ 856 م

رویدادها

* پرداخت فدیه میان مسلمانان و رومیان بر سر آزادی مسلمانان. این در حالی بود که امپراتور تیئودورا، دوازده هزار نفر مسلمان را که نزد او اسیر بودند، کشته بود. از این رو، تنها برای هشتصد مرد و 125 زن فدیه پرداخت شد.

بلایای طبیعی

* زمین لرزه ای، منطقه ری را طی چهل روز به ویرانه ای تبدیل کرد. و تعداد بی شماری را زیر آوار باقی گذاشت.

* باد و طوفان، بخش هایی از ماوراء النهر و خراسان را ویران و نابود کرد.

وقایع نظامی

شورش ها

* حمص: مردم حمص مجدداً علیه کارگزار جدید خویش محمد بن عبدون، شورش کردند. متوکل با فرستادن نیرو، به کمک عبدون شتافت و شورش را سرکوب کرد. او سران آنها را کشت واز مسیحیانی که در این آشوب شرکت داشتند، انتقام گرفت.

* مصر ـ (سرزمین بجاة یا بجّة، جنوب مصر): قبایل بجاة «ساکنین سرزمین معادن» مسلمانان ساکن در آن منطقه را کشته و از پرداخت خمس مورد توافق به دولت اسلامی خودداری کردند. متوکل لشکری به فرماندهی محمد بن عبدالله قمی راهی آن دیار کرد و لشکریان آنان را به تسلیم واداشت. چندی بعد ( علی بابا) که پادشاه آنان بود ـ را امان داد و او را برای دیدار با متوکل به سامرا اعزام کرد. وی مورد اکرام و احترام قرار گرفته و سپس به کشور خود بازگردانده شد.

حمله دوم

* رومیان به «عین زربه» حمله کردند و «زطّ» ساکن آن منطقه را دست گیر کرده به مرکز بالکان انتقال دادند.

درگذشتگان

* ابن حنبل.

* سرخسی.

ابن حنبل

ابوعبدالله، احمد بن حنبل بن هلال ذهلی شیبانی مروزی بغدادی که در اصل از اهالی مرو محسوب می شد، در بغداد زاده شد و همان جا تحصیل دانش کرد. آن گاه از آن جا به کوفه و بصره رفت و سپس به شام و حجاز و یمن رهسپار گشت. تلاش و سعی او در این مسافرت ها، جست وجو و یافتن حدیث بود. او به بغداد بازگشت. زمانی که شافعی

[ 1 ] . الاعلام زرکلی، ج 4، ص 129 ; وفیات الاعیان، ج 3، ص 180 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 323 ; شذرات الذهب، ج 2، ص 94 ; العبر، ج 1، ص 432 ; البیان المغرب، ج 1، ص 109 و 142 ; سیر اعلام النبلاء، ج 8 ، ص 160 ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 3، ص 292.

[ 2 ] . چهارشنبه اول محرم سال 241 = 22 مه سال 855 ; چهارشنبه هجدهم شعبان سال 241 = اول ژانویه سال 856 .