آنکارا: که در منابع عربی از آن به عنوان انقوریه نام می بردند، در مرکز سرزمین آناتول (ترکیه امروزی) قرار دارد. معتصم، خلیفه عباسی، در راه سفر به عموریه آن را فتح کرد. این شهر اکنون پایتخت جمهوری ترکیه است.

آنکون (Ancone): بندری ایتالیایی در ساحل دریای ادریاتیک.

آنی: امروزه در ارمنستان قرار دارد و در گذشته مرکز این سامان بوده است.

اهواز: منطقه ای است واقع در منتهی الیه شمال شرقی خلیج فارس که به نام عربستان معروف است. یعنی سرزمینی عربی که قبایل عرب ساکن آن بودند. نام این بخش در روزگاران قبل از اسلام به خوزستان مشهور بود که جمع خوز یا هوز است. سوق الاهواز، رامهرمز، شوشتر، جندی شاپور، شوش و مناذر از شهرهای خوزستان به شمار می آیند. ابومنصور عبدالله بن احمد بن موسی جوالیقی اهوازی صاحب کتاب المعرّب من الکلام الاعجمی از جمله دانشمندان منسوب به این منطقه است. اوتون (Autun): شهری است فرانسوی که در کنار رود ارّو (Arroux)، منشعب از رود لوار، واقع شده و امروزه مرکز منطقه (Saone-et-loire) است. عنبسة بن سهیم کلبی در حملات خود تا این نقطه پیش رفت.

اودسّا (Odessa): شهری است بیزانسی که در ناحیه جزیره و در شمال حرّان که نزدیک یکی از منابع و سرچشمه های رود بلیخ قرار دارد. نام یونانی اودسّا کلّرهو (Callirho) بود; ولی اعراب آن را الرّها نام گذاردند. این شهر امروزه جزیی از ترکیه است و اورفا نام دارد.

اورشلیم: به زبان عبری نام بیت المقدس است که شهر صلح معنی می دهد.

اورفا: ر . ک: اودسّا.

اونبه: ر . ک: ولبة.

اوستی (Ostie): شهری است ایتالیایی واقع در محل تلاقی و اتصال رود تیبر و دریای تیرانی.

اوریولة (Arihuela): شهری با استحکامات و با برج و بارو که در شرق قرطبه، در منطقه تدمیر قرار دارد.

اِژه: نام دریایی است که در امتداد شبه جزیره آناتولی و شبه جزیره بالکان و مجمع الجزایر یونان قرار دارد.

ایران شهر: نامی است که بر شهرهای عراق، فارس، قهستان(1) و خراسان اطلاق می شد.

ایلة: شهری است که اکنون در بالاترین نقطه خلیج عقبه و روبه روی شهر عقبه قرار دارد. این خلیج منشعب از دریای سرخ است.

این شهر در دوره اسلامی انتهای مرزهای شام و ابتدای سرزمین حجاز بوده است.

ایلیاء: یکی از نام های بیت المقدس (قدس) و برگرفته از واژه (ایلوس) می باشد. ایلوس، نام خاندان امپراتور رومی، هادریان (117 ـ 138 م) است و پس از این که در سال هفتاد میلادی شهر اورشلیم (بیت المقدس) توسط سردار رومی تیتوس ویران شد، هادیان آن را تجدید بنا کرده و ایلیاء نام نهادند.

ب

باب الابواب: محلی در کنار دریای مازندران و در مرکز سواحل غربی آن. این منطقه حد فاصل میان ارمنستان و مناطق خزر و انتهای کوه های قفقاز است، در آن جا واقع شده و از موقعیت تجارتی و نظامی با اهمیتی برخوردار است. نام فارسی این منطقه دربند بوده که اعراب آن را باب الابواب نامیده اند.

بابِل: شهری باستانی که در قدیم پایتخت بابلیان بود. این شهر در جنوب بغداد و شمال کوفه قرار دارد.

بابلیون: در زبان پیشینیان نامی عام برای سرزمین مصر بود و بر مکانی واقع در فسطاط نیز اطلاق می شود. در این مکان دژی وجود داشت که عمرو بن عاص آن را فتح کرد. این واقعه در اولین فتح مصر روی داد.

باجة (Beja): نام شهری در اندلس، واقع در منتهی الیه جنوب غربی آن و در غرب جلگه رود گوادیانا و در فاصله 140 کیلومتری شهر لیسبون قرار دارد. دانشمندان زیادی از جمله فقیه، امام و قاضی ابوولید الباجی سلیمان بن خلف، شارح کتاب الموطّأ (کتاب فقهی مالکی) و متوفی به سال 474 ق به این شهر منسوب اند. در افریقا و نزدیک شهر قیروان شهری است که باجة نام دارد و نام شهر باجة اندلس از آن گرفته شده است.

بادغیس: منطقه ای از نواحی خراسان قدیم که در شمال هرات قرار دارد و مرکز این منطقه به همین نام خوانده می شود. بادغیس، منطقه ای آباد و دارای شهرهای زیادی بود که تیمور لنگ در سال 783 ق 1381 م آن را به ویرانه ای تبدیل کرد. از جمله دانشمندان منسوب به این شهر، قاضی احمد بن عمرو بادغیسی است.

باخرز: منطقه ای است واقع در خراسان و در غرب هرات. عده زیادی از ادیبان و دانشمندان به این منطقه منسوبند. از جمله آنها علی بن حسن باخرزی، صاحب کتاب دمیة القصر است. او در این کتاب از شعرای عصر خود نام می برد.

باری (Bari): لنگرگاه ایتالیایی که در کنار دریای آدریاتیک قرار دارد.

1 به عنوان جبال رجوع شود.