هارون کندی را می توان نام برد.3 گفته شده که وی فردی فصیح بود و علوم بسیاری را در حفظ داشت.4 احادیث بسیاری از وی روایت شده، ولی قریب به اتفاق رجال شناسان اهل سنت و شیعه، باهلی را فردی ضعیف و روایاتش را غیرقابل استناد دانسته اند.5 ابن حبان وی را در زمره راویان مجروح ذکر کرده است.6 ابوحاتم رازی برخلاف آنکه اعتقاد دارد باهلی روایات غیر قابل قبولی را نقل کرده، اما او را فردی صالح و شایسته توصیف می کند.7 ابوعبدالله نهاوندی از غلام خلیل سؤال کرده که چرا به جعل حدیث روی آورده. در جواب می گوید که برای به دست آوردن دل مردم، آنها را جعل کرده است.8 ابوداود سجستانی وی را فردی کذّاب و دجّال بغداد معرفی کرده است.9 برخی رفتارهای زاهدانه و گرایش صوفی مآبانه وی سبب گردید تا مریدانی را گرد خود جمع، و حتی برخی از دولتمردان و بزرگان را نیز به خویش جذب کند. گفته شده که مادر معتمد بالله خلیفه عباسی (خلافت 256 ـ 279 هـ ) از جمله مریدان و پیروان وی بوده است.10 غلام خلیل به سال 275 هـ در بغداد درگذشت و جنازه اش به بصره منتقل و به خاک سپرده شد.11 آثاری برای او برشمرده اند که عبارت اند از:

الوصول الی معرفة الاصول الکشف12 فضائل امیر المومنین(علیه السلام)و شرح کتاب السنّة.13

الندیم نام غلام خلیل را عبدالله بن احمد بن محمد آورده و ضمن صوفی خواندن او، تألیفاتش را این گونه برمی شمرد: الدعاء الانقطاع الی الله الصلاة و المواعظ.14 به نظر می رسد به جای ابوعبدالله احمد، نسب او را عبدالله بن احمد نوشته یا در کتاب تصحیفی رخ داده است. احتمال ضعیفی هم می توان داد که فرزند احمد، عبدالله نام داشته و او هم به غلام خلیل شهرت داشته است.

پی نوشت ها

[1] ـ الکامل فی ضعفاء الرجال 1/195.
[2] ــ تاریخ بغداد 5/78.
[3] ــ رجال النجاشی 1/243.
[4] ــ تاریخ بغداد 5/80.
[5] ــ الکامل فی ضعفاء الرجال 1/195 رجال النجاشی 1/243.
[6] ــ المجروحین 1/150.
[7] ــ الجرح و التعدیل 2/73.
[8] ــ الکامل فی ضعفاء الرجال 1/195.
[9] ــ تاریخ الاسلام 20/277.
[10] ــ سیر اعلام النبلاء 13/284.
[11] ــ تاریخ بغداد 5/80.
[12] ــ رجال النجاشی 1/243.
[13] ــ معجم المؤلفین 2/113 و 143.
[14] ــ الفهرست 237.*

دیگر منابع: لسان المیزان 1/272 میزان الاعتدال 1/141 الذریعه 16/255 اعیان الشیعه 3/118 تنقیح المقال 1/77 معجم رجال الحدیث 2/224 رجال ابن داود 423 خلاصة الاقوال 205 مجمع الرجال 1/135 النجوم الزاهره 3/72 المنتظم 12/265.

احمد ـ غُمشانی (در عصر امام صادق(علیه السلام))

احمد بن رزق غُمشانی بجلی کوفی.

از اهالی کوفه و از اصحاب امام صادق(علیه السلام) بود.1 از معاویة بن عمار، محمد بن عبدالرحمان، عبدالرحمان بن اشل2 و برخی دیگر روایت کرده است. چنان که عباس بن عامر قصبانی،3 محمد بن حسن صفار4 و گروهی دیگر از او روایت نموده اند. نجاشی وی را توثیق کرده است.5 کتاب الحدیث اثر او می باشد.6

پی نوشت ها

[1] ـ رجال الطوسی 143.
[2] ــ معجم رجال الحدیث 2/116.
[3] ــ رجال النجاشی 1/247.
[4] ــ جامع الرواة 1/50.
[5] ــ رجال النجاشی 1/247.
[6] ــ الذریعه 6/311.*

دیگر منابع: اعیان الشیعه 2/588 معجم الموحد 1/84 الفهرست (طوسی) 35 نقد الرجال 22 تنقیح المقال 1/61 خلاصة الاقوال 20 الوجیزه 9 منهج المقال 36 قاموس الرجال 1/312 معالم العلماء 21.

احمد ـ فرجی (م قرن سوم هجری)

ابوالعباس احمد بن ابراهیم بن محمد فرجی فرائضی.

به نوشته الندیم، وی از جمله کسانی است که نزد محمد بن ادریس شافعی علم آموخت و در علم میراث مهارت داشت و اثری در همین موضوع دارد که به کتاب البیان لاحکام الفرائض شهرت دارد.1 تاریخ درگذشت فرجی، همانند سایر جزئیات زندگی او روشن نیست، از این رو به اعتبار وفات استادش در سال 204 هـ ، مرگ فرجی هم در قرن سوم تخمین زده می شود.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 269.*

احمد ـ فرغانی (م قرن سوم هجری)

ابوالعباس احمد بن محمد بن کثیر فرغانی منجم.

از اهالی فرغانه، شهری در ماوراءالنهر بود و در علم نجوم مهارت داشت و جزء منجمان مأمون عباسی (خلافت 198 ـ 218 هـ ) به شمار