است.10 شاعر در دربار هارون الرشید (خلافت 170 ـ 193 هـ ) هم حضور داشته و از ملازمان سفر و حضر خلیفه بوده است. خلیفه نیز چنان که پیداست، علاقه خاصی به وی داشته و شیفته تغزّلات او بوده است.11 توانایی شگرف ابوالعتاهیه در سرودن شعر از او شاعری کثیرالشعر ساخته بود تا آنجا که از قول خود وی نقل کرده اند که «اگر بخواهم می توانم روزی پانصد بیت شعر بسرایم».12 وی معاصر شاعران بزرگ و مشهوری چون بشّار و ابونواس بود.13

گفته شده که شاعر سرانجام به پارسایی و زهد روی آورده است. کثرت زهدیّات وی نیز خبر از جدی بودن گرایش های زاهدانه وی می دهد. با این همه به درستی نمی دانیم که این گرایش ها چگونه آغاز شده و منشأ و ماهیت آنها واقعا چه بوده است. بر پایه روایاتی که در دست است، شاعر کهنسال در مسجدی یا معبری به موعظه خلق و سرودن اشعار حکمت آمیز سرگرم بوده است.14 در مقابل، روایات دیگری حکایت دارد که وی در سال های پایانی عمر نیز اشعار و مدایحی درباره امین (خلافت 193 ـ 198 هـ ) و مأمون (خلافت 198 ـ 218 هـ ) و برخی امیران و بزرگان دربار ایشان دارد.15 الندیم مجموعه ای شامل بیست و چند جزء از سروده های شاعر را در موصل دیده و احتمال داده که کل آن سی جزء بوده باشد.16 گویند که وی دارای دیوان بزرگی بوده که به جهت عظمت و بزرگی آن، کسی نتوانسته آن را جمع کند.17 ابوالعتاهیه در بغداد درگذشت و در مقبره قنطرة الزیاتین بغداد به خاک سپرده شد.18 تاریخ وفات او را به اختلاف بین سال های 205 تا 218 هـ نوشته اند.19

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 6/250 ـ 260.
[2] ــ بغیة الطلب 4/1753.
[3] ــ الاغانی 4/5.
[4] ــ بغیة الطلب 4/1756.
[5] ــ الشعر و الشعراء 2/675.
[6] ــ الاغانی 4/9 و 10.
[7] ــ بغیة الطلب 4/1759.
[8] ــ تاریخ بغداد 6/250.
[9] ــ الاغانی 4/33 و 34.
[10] ــ طبقات الشعراء (ابن معتز) 230 مروج الذهب 3/392.
[11] ــ الاغانی 4/63، 97 و 98.
[12] ــ الموشح 297.
[13] ــ وفیات الاعیان 1/222.
[14] ــ الاغانی 4/45، 46، 107 و 109.
[15] ــ عقد الفرید 3/261 و 262.
[16] ــ الفهرست 181.
[17] ــ تاریخ بغداد 6/250.
[18] ــ الاغانی 4/113.
[19] ــ بغیة الطلب 4/1802.*

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 10/195 تاریخ الاسلام 15/459 معجم المؤلفین 2/285 اعیان الشیعه 3/393 الاعلام 1/321 میزان الاعتدال 1/245 لسان المیزان 1/426 البدایة و النهایه 10/265 الکامل فی التاریخ 6/406 العبر 1/282 الذریعه 1/318 تاریخ التراث العربی 2/4/96 الوافی بالوفیات 9/185.

اسماعیل ـ قراطیسی (م قرن سوم هجری)

اسماعیل بن معمر قراطیسی کوفی.

کوفی بود1 و با شعرایی مثل ابوالعتاهیه (م 220 هـ )،2 ابونواس، مسلم و نظایر آنها رفت و آمد داشت.3 او با اشعارش فضل بن ربیع وزیر عباسیان را مدح کرد و برخی از اشعار وی بیانگر بی تعهدی او نسبت به دستورات دینی است.4 از او هفتاد ورقه شعر بر جای مانده است.5

پی نوشت ها

[1] ـ الاغانی 23/194.
[2] ــ اعیان الشیعه 3/293.
[3] ــ تاریخ التراث العربی 2/4/102.
[4] ــ الاغانی 23/194.
[5] ــ الفهرست (الندیم) 188.*

اسماعیل ـ سُدی (م 127 هـ )

ابومحمد اسماعیل بن عبدالرحمان بن ابی کریمه سُدّی قرشی کوفی حجازی هاشمی.

نیاکانش از مردم حجاز،1 و خود از موالی بنی هاشم یا زینب دختر قیس بن مخرمه بود2 و در کوفه اقامت داشت.3 وی از زمره اصحاب امام سجاد، امام باقر و امام صادق(علیهم السلام) به شمار می رفت4 و از کسانی چون ابن عمر،5 انس بن مالک و ابن عباس6 روایت شنیده و نقل حدیث کرده است. به گفته برخی او امام حسن مجتبی(علیه السلام)را نیز درک کرده و آن حضرت را دیده است.7 افراد بسیاری از جمله ابن ابی نجیح،8 شعبه، ثوری، زائده و اسرائیل از ایشان حدیث شنیده و روایت کرده اند.9 ابن حجر وی را محدثی شیعه گرا دانسته10 و بسیاری از جمله ذهبی او را فردی راستگو و مورد اعتماد ذکر کرده اند.11 وی دارای تألیفی در زمینه تفسیر قرآن بوده که به تفسیر السُدی شهرت دارد.12 وی سرانجام به سال 127 هـ درگذشت.13 برخی سال وفات او را 129 هـ ذکر کرده اند.14

پی نوشت ها

[1] ـ تنقیح المقال 1/137 اعیان الشیعه 3/378.
[2] ــ تهذیب الکمال 3/132.
[3] ــ رجال الطوسی 82 جامع الرواة 1/98.
[4] ــ رجال الطوسی 82، 105 و 148.
[5] ــ الثقات 4/18.
[6] ــ تاریخ الاسلام 8/37 تهذیب الکمال 3/132.
[7] ــ تهذیب الکمال 3/132.
[8] ــ الثقات 4/18.
[9] ــ تاریخ الاسلام 8/37 تهذیب الکمال 3/132.
[10] ــ تقریب التهذیب 1/72.
[11] ــ سیر اعلام النبلاء 5/265 تقریب التهذیب 1/72.
[12] ــ الذریعه