کوفی روایت کرده است6 و گویا به اعتبار ابن اشعث، به این نام شهرت یافته است.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال ابن داود 59.
[2] ــ الفهرست (طوسی) 10.
[3] ــ مستدرکات علم رجال الحدیث 1/672.
[4] ــ معجم رجال الحدیث 3/188.
[5] ــ رجال النجاشی 1/110.
[6] ــ اعیان الشیعه 3/436.*

دیگر منابع: معالم العلماء 7 مناقب آل ابی طالب 4/349 معجم المؤلفین 2/297 روضات الجنات 1/102 تنقیح المقال 1/145 جامع الرواة 1/102 حاوی الاقوال 3/260 الذریعه 4/207.

اسماعیل ـ عمّی (م قرن سوم هجری)

ابوعلی اسماعیل بن علی عمّی بصری.

اهل بصره و از دانشمندان موثق شیعه است.1 داده های چندانی در باب زیست نامه وی گزارش نشده و با اینکه در عصر ائمه می زیست، اما در شمار اصحاب و راویان امامان قرار نگرفته است.2 نائل بن نجیح3 و فضیل بن یسار نهدی را استاد عمّی برشمرده اند.4 محمد بن ابی عمیر هم یکی از دو راوی شناسایی شده برای او می باشد.5 به گفته شیخ طوسی، اسماعیل کتاب های بسیاری داشته که ما اتفقت علیه العامة بخلاف الشیعة من اصول الفرائض از آن جمله است و عبدالعزیز بن یحیی بن احمد جلودی این کتاب را از خود مؤلف شنیده و روایت کرده است.6 وفات عمّی هم در منابع نیامده است، اما از آنجا که راوی فضیل نهدی صحابی امام صادق(علیه السلام) است که در زمان آن حضرت درگذشت7 و از سویی محمد بن ابی عمیر (م 217 هـ ) راوی اوست، به دست می آید که وی در قرن دوم و شاید اوایل قرن سوم می زیسته است. قابل ذکر آنکه عبدالعزیز جلودی که مدعی استماع از عمّی است، پس از سال 332 هـ درگذشته است8 و با در نظر داشتِ عمر طبیعی، این استماع حداکثر می تواند در نیمه قرن سوم رخ داده باشد و این با عمر طبیعی اسماعیل عمّی سازگار نیست، چرا که او خود راوی فضیل است که پیش از سال 148 هـ وفات یافته و قاعدتاً اسماعیل در این زمان در سنی بوده که شاخصه های فراگیری را داشته است، بنابراین به قرینه روایت جلودی و از سویی دیگر، روایت اسماعیل با سه واسطه از امام باقر(علیه السلام)،9 ما را بر آن وا می دارد که عمری نسبتاً طولانی برای وی قائل شده و درگذشتش را در قرن سوم بدانیم.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/119. 2 ـ رجال الطوسی 415. 3 ـ لسان المیزان 1/423. 4 ـ جامع الرواة 1/99. 5 ـ همان 1/100. 6 ـ الفهرست (طوسی) 48. 7 ـ رجال النجاشی 2/172.
[8] ــ الفهرست (الندیم) 128.
[9] ــ الارشاد 1/123.*

دیگر منابع: ایضاح الاشتباه 91 نضد الایضاح 59 رجال ابن داود 58 خلاصة الاقوال 9 تنقیح المقال 1/140 منهج المقال 58 اعیان الشیعه 3/391 الذریعه 19/14.

اسماعیل ـ عنزی (130 ـ 211 هـ )

ابواسحاق اسماعیل بن قاسم بن سوید بن کیسان عنزی (عین) جرار، مشهور به ابوالعتاهیه.

به سال 130 هـ در عین التمر، منطقه ای نزدیک مدینه یا از شهرهای نواحی انبار در عراق به دنیا آمد. در کوفه پرورش یافت و سرانجام در بغداد ساکن گشت.1 بدین جهت که نیای وی کیسان از موالی بنی عنزه بود، ابوالعتاهیه را نیز از موالی بنی عنزه شمرده اند.2 عنوان ابوالعتاهیه در واقع لقبی است که گویا به علت سبک سری به او اطلاق شده است.3 خانواده وی تهیدست بود و پدرش به کوزه فروشی و به روایتی به حجامت اشتغال داشت.4 چنان که از روایات بر می آید، ابوالعتاهیه نیز در کودکی و جوانی همراه خانواده اش با کوزه گری و کوزه فروشی روزگار می گذرانید5 و آن گاه که به زهد روی آورد، برای دوری از غرور و تحقیر نفس خویش، حجّامی پیشه کرد.6 بر پایه برخی روایات، شاعر در جوانی با جمعی از مخنثان و هرزه درایان کوفه معاشرت داشته و خود را همچون آنان می آراسته و برخی هرزگی ها از وی سر زده است. او در نهایت به دلیل آنکه کار و کسبش در کوفه رونقی نداشت و مادرش نیز او را نکوهش می کرد، رهسپار بغداد گردید. در بغداد هم نخست با دوره گردی و دست فروشی گذران می کرده و سپس با سرودن شعر در مدح مهدی عباسی (خلافت 158 ـ 169 هـ ) پاداش درخور گرفته است.7

ابوالعتاهیه در آغاز شاعری غزل سرا، مدیحه گو و هجوکننده بود و سپس به پارسایی و زهد روی آورد.8 هنگامی که به بغداد آمد، از مدیحه سرایان مهدی عباسی گشته و در زمره ملازمان او درآمد.9 آشنایی وی با عتبه، کنیز ریطه همسر خلیفه نیز در همین دوره آغاز گردید. برخی از سروده های ابوالعتاهیه در این باره در منابع نقل شده