چيزى بدان نياز است، مانند آب در تطهير اشياى نجس و مصالح ساختمان، از قبيل آجر، گچ و خاك در ساختن آن. در بسيارى از بابها همچون طهارت، صلات، زكات، حج، جهاد، تجارت، اجاره، سبق و رمايه، نكاح، صيد و ذباحه، ارث، شهادات، حدود و تعزيرات و قصاص از آن سخن رفته است.

حكم:احكام آلات يا تكليفى است يا وضعى.

تكليفى:آلات، موضوع احكام پنج‌گانه تكليفى، يعنى حرمت، كراهت، وجوب، استحباب و اباحه واقع شده است. حرمت، مانند استعمال آلات لهو(--> آلات لهو)؛ مكروه، مانند همراه داشتن آلات جنگ در نماز(--> ابزار جنگ)؛ واجب، مانند فراهم كردن وسائل نظافت و آشپزى براى زوجه كه بر زوج واجب است؛ مستحب، مانند خريدن آلات عبادت براى نگهدارى؛ مباح، مثل مسابقه با اسب. گاه نيز ـ به جهت پيدايى برخى عناوين ثانوى ـ حكمى ويژه بر آلات مترتّب مى‌گردد، مانند حرمت فروش ابزار جنگ به كافران از آن جهت كه مصداق عنوان اعانت بر گناه به شمار مى‌رود.

وضعى:احكام وضعى بسيارى همچون: صحّت، بطلان، حصول تذكيه و طهارت به آلات تعلّق مى‌گيرد، مانند صحّت مسابقه با اسب، بطلان داد و ستد آلات لهو، تحقّق تذكيه به پاره‌اى آلات، از قبيل سگ شكارى و آهن برنده؛ و طهارت آلات استفاده شده در غسل ميّت به تبع طهارت ميّت.

احكام اجمالى هريك از آلات

آلات بنا:مراد از آن مصالح به كار رفته در ساختمان است. در اينكه مثل دولاب (چرخ آب كشى) و سنگ آسياب از آلات بنا به شمار مى‌روند يا نه، دو احتمال ذكر شده است. برخى تصريح به احتمال اوّل كرده‌اند.

بنابر قول مشهور زن از عين و قيمت زمين ارث(--> ارث)نمى‌برد، ليكن از قيمت بنا و نيز آلات بنا ارث مى‌برد.(1)

آلات تطهير:آلات تطهير بر حسب نوع تطهير، متفاوت است. آب، وسيله

• (1)جواهرالكلام 39/ 212 ـ 218