هفت .متونى كه به بيان و شرح قواعد فقهى پرداخته است، مانند «القواعد و الفوائد» شهيد اوّل و «القواعد الفقهية» بجنوردى.

هشت .متونى كه به گونه استدلالى به شرح متون فقهى ديگر پرداخته است. بسيارى از متون فقهى، اين گونه‌اند، مانند «الروضة البهيّة» شهيد ثانى در شرح «اللّمعة الدّمشقيّة» شهيد اوّل، «مسالك الافهام» شهيد ثانى در شرح «شرائع الاسلام» محقق. معروف‌ترين

نه .متونى كه در شرح آياتِ در بر دارنده احكام (آيات الاحكام) تأليف شده است، مانند «فقه القرآن» راوندى، «كنز العرفان» فاضل مقداد و «زبدة البيان» محقق اردبيلى.

ده .متون در بردارنده پرسشهاى فقهى. اين متون كه امروزه به استفتائات معروف است، در گذشته با عنوان مسائل و بيشتر به نام منطقه و محل سكونت سؤال كنندگان شهرت مى‌يافته است، مانند «جوابات المسائل الموصليّة» تأليف سيد مرتضى.

يازده .متونى كه فقه پژوهان با استفاده از درس خارج استاد خويش تهيّه و منتشر كرده‌اند. اين متون، به «تقريرات» معروف است، مانند تقريرات شيخ انصارى در طهارت، «التنقيح فى شرح العروة الوثقى» (تقريرات درس آية اللّه سيد ابوالقاسم خويى با گردآورى على غروى تبريزى).

دوازده .متونى كه در آنها، فتاوى مجتهدان به صورت مسئله‌هاى مستقل و براى استفاده مقلّدان نگاشته شده است. اين متون امروزه به «توضيح المسائل» يا «رساله عمليّه» مشهورند. نخستين كتاب فارسى بدين شيوه، «جامع عباسى» شيخ بهايى است.(19)

6 . شيوه‌هاى نو

با گذشت زمان و گسترش نيازهاى بشرى در زمينه‌هاى گوناگون، برگستره و ژرفاى علوم، فرهنگ و معارف جوامع افزوده شده است. روزگارى، تمامى دانش يك عصر در

• (19)كتاب ادوار علم الفقه و اطواره، شيخ على كاشف الغطاء، ص 105 ـ 112، دار الزهراء للطباعة و النشر و التوزيع، چاپ اوّل، بيروت، 1399 هـ . ق. (مؤلف در اين كتاب، به بخشى از انواع متون فقهى شيعه اشاره كرده است).