پی نوشت ها

[ 1 ] . جمعه اول محرم سال 187 = سی ام دسامبر سال 803 ; یک شنبه سوم محرم سال 187 = اول ژانویه سال 804 .

[ 2 ] . الاعلام زرکلی، ج 2، ص 126 ; تاریخ طبری، ج 8 ، ص 287 ; تاریخ ابن اثیر، ج 6، ص 175 ; وفیات الاعیان، ج 1، ص 328 ـ 346 ; الکتّاب والوزراء، ص 189 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 194 ; مروج الذهب، ج 3، ص 368 ; تاریخ بغداد، ج 7، ص 149 ; ابن خلدون، ج 30، ص 463 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «جعفر برمکی».

[ 3 ] . الاعلام زرکلی، ج 7، ص 154 ; الفهرست، ص 64 ; معجم الادباء، ج 6، ص 480 ; همان، ج 7 ، ص 41.

[ 4 ] . الاعلام زرکلی، ج 5، ص 298 ; تاریخ بغداد.

[ 5 ] . حدید (57) آیه 16 : آیا وقت آن نرسیده است که دل های مؤمنان در برابر ذکر خدا خاشع گردد؟.

[ 6 ] . الاعلام زرکلی، ج 5، ص 360 ; طبقات الصوفیه، ج 6، ص 14 ; وفیات الاعیان، ج 4، ص 47 ; حلیة الاولیاء، ج 8 ، ص 84 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 198 ; لسان المیزان، ج 6، ص 668 ; تهذیب التهذیب، ج 8 ، ص 294 ; مروج الذهب، ج 3، ص 354 ; المعارف، ص 511 ; ابن خلکان، ج 4، ص 48.

[ 7 ] . الاعلام زرکلی، ج 9، ص 258 ; وفیات الاعیان، ج 2، ص 331 ; ابن خلدون، ج 3، ص 447 ; تاریخ ابن اثیر، ج 6، ص 69 ; تاریخ طبری، ج 8 ، ص 154 ; جهشیاری، ص 155، 159 و 163 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 148 و 182.

سال 188 ق = 803 ـ 804 م

رویدادها

* هارون الرشید، احمد بن عیسی بن زید علوی را که در بصره مردم را به خود دعوت می کرد، دست گیر و در «رافقه» که در سواحل فرات قرارداشت زندانی کرد. اما احمد از زندان گریخت و دیگر از او خبری به دست نیامد.

* حکومت یحیی بن معاذ بر دمشق.

* هارون الرشید، آخرین حج خود را در این سال انجام داد.

وقایع نظامی

جنگ ها

* سرزمین روم: ابراهیم بن جبرائیل، از راه صفصاف وارد سرزمین روم شده و به جنگ با امپراتور ]نقفور[ پرداخت. ابراهیم، وی را شکست داده و با اسیران و غنایم بسیاری بازگشت.

* قاسم بن راشد، به نبرد تابستانی با رومیان رفت و تعدادی از دژها را محاصره کرد. و سپس با رومیان ـ که به علت گرسنگی و کمیابی مواد غذایی متقاضی صلح بودند ـ مصالحه کرد.

درگذشتگان

* ابراهیم فزاری.

* ابراهیم موصلی.

* ایرین.* راشد ادریسی.

* سلیم بن عیسی.

ابراهیم فزاری

او ابواسحاق، ابراهیم بن محمد بن حارث بن اسماء بن خارجه فزاری، از محدثانی بود که در کوفه متولد شد. وی حدیث رااز محدثان بزرگ فرا گرفت. آن گاه به دمشق آمد و آن جا به نقل حدیث پرداخت. وی از یاران و معاصرانِ « اوزاعی» و هم چنین از دانشمندان سترگ و حافظ قرآن بود. به آموزش مردم بیروت و اطراف آن همت گمارد و به آنها سیره نبوی آموخت.

چندی بعد به بغداد رفت و مورد اکرام و احترامِ هارون الرشید قرارگرفت. وی به عنوان مرزدار در مرز مصیصه زندگی می کرد. از نوشته های وی، کتاب السیرة فی الاخبار والاحداث را می توان نام برد. او در مصیصه درگذشت.(2)

ابراهیم موصلی

ابراهیم بن احمد بن اسماعیل بن ابراهیم موصلی، نسبش به ماهان (میمون)، پسر بهمن می رسد. وی منسوب به قبیله بنی تمیم، اصالتاً ایرانی و از خانواده اشراف بود. مادرش دختر یکی از زمینداران بود. او در آوازخوانی و سازندگی آوا، یگانه زمانش محسوب می شد. وی همدم مهدی و بعد از او با هادی و هارون الرشید هم نشین بود.

پدرش به کوفه آمد و ابراهیم در آن جا متولد شد. در حالی که ابراهیم طفل خردسالی بود، پدرش درگذشت. چون بنی تمیم سرپرستی او را به عهده گرفتند، بدین جهت، به آنها منسوب است. او به موصل رفت و یک سال در آن جا اقامت گزید، و در آن جا به آموزش عود پرداخت; به همین سبب او را موصلی گویند. وی خود ابیاتی را می سرود و با آواز می خواند. به پارسی و عربی نیکو می خواند. صاحب الاغانی در کتاب خود مطالب زیادی در مورد او آورده است. وی در 63 سالگی درگذشت و در بغداد مدفون گردید.(3)

ایرین (Irene)

ایرین، مادر امپراتور، کنستانتین ششم بود. چون فرزندش در زمان طفولیت به حکومت رسید، ایرین وصی او گشت و حکومت را در دست گرفت. هارون الرشید، در سال 165 ق در زمانی که امیری بیش نبود، در حمله به قسطنطنیه، با ایرین مصالحه کرد و ایرین در برابر پرداخت مبلغی کلان به طور سالیانه، به قرارداد صلح دست یافت.

ایرین در سال 797 م پسرش را عزل کرد و دستور داد چشمان او را میل کشیده، کور کردند. آن گاه خود مستقلا حکومت را به دست گرفت. ناکفور، فرمانده بیزانسی در سال 802 م وی را برکنار ساخت و او اندکی پس از برکناری، در 51 سالگی درگذشت.(4)

راشد ادریسی

راشد، آزاد شده ادریس بن عبدالله بن حسن مثنّی و مورد اعتماد واطمینان او بود. وی در مدینه، سپس مکه در خدمت ادریس بود و

[ 1 ] . چهارشنبه اول محرم سال 188 = بیستم دسامبر سال 803 ; دوشنبه سیزدهم محرم سال 188 = اول ژانویه سال 804 .

[ 2 ] . الاعلام زرکلی، ج 1، ص 55 ; شذرات الذهب، ج 1، ص 307 ; تذکرة الحفّاظ، ج 1، ص 272.

[ 3 ] . الاعلام زرکلی، ج 1، ص 53 ; الأغانی، ج 5، ص 154 به بعد ; وفیات الاعیان، ج 1، ص 42 و 389 ; تاریخ بغداد، ج 6، ص 175 ; الکتّاب والوزراء، ص 133 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 200 ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 3، ص 64 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «ابراهیم الموصلی».

[ 4 ] . تاریخ ابن اثیر، ج 6، ص 22 ; ویلیام لانگر، موسوعة تاریخ العالم، ج 2، ص 485 ; فیلیپ حتی، تاریخ سوریه و لبنان و فلسطین، ج 2، ص 164.