کودک هم چنان به بازی خود با او ادامه می دهد.»

از دیگر شعرهای یعقوب بن ربیع در رثای آن یار این ابیات است:

«هنگامه جان باختن محبوب اگر اختیار کار خویش داشتم عمرم را با او تقسیم می کردم.

افسوس که مرگ همزمان به سراغ ما آمد از این رو نه من دانستم که او جان باخته و نه او دانست من بدرود حیات گفتم.»

و در تحسّر از فقدان آن یار چنین می گوید:

«هرگاه تلاش و رنجی که برای وصال آن یار کشیدم به خاطر می آورم، حسرت می خورم.

همین طور هفت سال مدام در طلب او بودم و برای رسیدن به او هر دری را زدم.

سرانجام از سر تقدیر و تصادف به وصال رسیدیم; و همراهی و همدمی را جایگزین فراق ساختیم.

اما تنها شش ماه همدم و مونس تو بودم; آه که آن روزگاران چونان رؤیایی زودگذر و سرابی فریب دهنده بود و گذشت.

خبر مرگت زمانی به من رسید که هم چنان در سرمستی و شور دیدار بودم; آه که چه زود جدایی و فراق پس از دیدار و انس فرا می رسد»[1].

پی نوشت ها

[1] . پنج شنبه اول محرم سال 190 = 27 نوامبر سال 805 ; پنج شنبه ششم صفر سال 190 = اول ژانویه سال 806 .

[ 2 ] . موسوعة لاروس ; ویلیام لانگر، موسوعة تاریخ العالم، ج 2، ص 485.

[ 3 ] . معجم الادباء، ج 6، ص 218 ; الفهرست، ص 138.

[ 4 ] . الاعلام زرکلی، ج 9، ص 82 ; امالی المرتضی، ج 1، ص 176 ; لسان المیزان، ج 6، ص 194 ; الملل والنحل، ج 1، ص 184 ; تکملة الفهرست، ص 7 ; التبصیر فی الدین، ص 120.

[ 5 ] . الاعلام زرکلی، ج 9،ص 175 ; وفیات الاعیان، ج 6، ص 219 ; البدایة والنهایه، ج 1، ص 204 ; الکتّاب والوزراء، ص 177 ; مروج الذهب، ج 2، ص 228 ; تاریخ بغداد، ج 14، ص 128 ; تاریخ ابن اثیر، ج 6، ص 175 ـ 180 ; معجم الادباء، ج 7، ص 272.

[ 6 ] . الاعلام زرکلی، ج 9، ص 259 ; معجم الادباء، ج 7، ص 302 ; المبرّد، الکامل، ج 4، ص 96.

یادداشت ها

[ 1 ] . منسوب به مضر بن نزار ، جد اعلای یکی از قبایل عرب عدنانی که قیس عیلان از آنهاست.

[ 2 ] . محصَّب: محلی در مکه در کنار گذرگاه منی که بطحاء نامیده می شود و نیز نامِ محل رمی جمرات است (مصباح المنیر، ماده «الحصباء»).

[ 3 ] . امام موسی بن جعفر (علیهما السلام) در زندان توسّط سندی بن شاهک مسموم شد و به شهادت رسید و سندی جسد آن حضرت را به فقها و اعیان بغداد نشان داد که ببینند در بدن او اثر زخم یا خفگی نیست (الارشاد ، ج 2 ، ص 242).

[ 4 ] . وی از اصحاب خاص امام صادق و امام کاظم (علیهما السلام) و مورد عنایت آن بزرگواران بود. او در مباحثه ها و مناظره های کلامی و مخصوصاً امامت بر دیگران فائق می آمد و لذا مورد عناد و دشمنی دیگران واقع شده، اتهامات گوناگونی به او زده اند. یکی از آن اتهامات عقیده به تجسیم و تشبیه است، در حالی که او برای الزام معتزله و در مقام مناظره بعضی از عقاید آنان را اظهار می کرد (برای توضیح بیشتر ر.ک: سید احمد صفائی، هشام بن الحکم مدافع حریم ولایت).

رویدادهای اسلام از 191 ـ 200 ق

سال 191 ق = 806 ـ 807 م

رویدادها

* هارون الرشید، علی بن عیسی بن ماهان را به خاطر ظلم و مال اندوزی از حکومت خراسان برکنار کرد و اموالش را مصادره کرد، و وی را با خانواده اش نزد خویش فرا خواند.

* هارون الرشید دستور داد تا کنیسه های موجود در مرزها را تخریب کنند و اهل ذمه را مجبور کرد تا لباسی متفاوت با لباس مسلمانان به تن کنند. او با رومیان به توافق رسید که اسیران را در نزدیکی شهر «بدندون» مبادله کنند.

* انتقال گروه هایی از اعراب بنی نزار به ارمنستان، تا اکثریت را تشکیل دهند. این انتقال به منظور محول نمودن مسئولیت دفاع از ارمنستان، بر قیسیان مقیم آن جا صورت گرفت.

وقایع نظامی

جنگ ها

* سرزمین روم: فرمانده، یزید بن مخلد بن حسین مهلّبی دژ «صفصاف» ]در مرزهای «مصیصه» و دژ «ملقونیه» نزدیک «قونیه»[ را مورد هجوم قرار داد. او با ده هزار جنگ جو، قصد رخنه به سرزمین روم داشت. ولی رومیان در یکی از تنگه ها به او یورش آوردند. یزید در نزدیکی طرطوس، به همراه هفتاد نفر از یارانش کشته شد و بقیه عقب نشینی کردند. پس از این حملات به سرزمین روم تا سال 215 ق به سبب وخامت و بحران داخلی، متوقف شد.

درگذشتگان

* ابن القاسم عتقی.

* مؤمل محاربی.

ابن القاسم عتقی

ابوعبدالله، عبدالرحمان بن قاسم بن خالد منسوب به عتقی معروف به ابنالقاسم، از اصحاب امام مالک بود. از مصر نزد مالک آمد و مدت زیادی در کنار او به سر برد و مذهب مالکی را از او فرا گرفت. عتقی در این مذهب، بسیار ثابت قدم بود و به همت او بود که مذهب مالک در مغرب انتشار یافت. او هدایای سلاطین را نمی پذیرفت. بعدها زعامت مالکیه مصر، به وی رسید. از کتاب های او المدوّنه در شانزده جلد است که ابنالقاسم آن را از مالک روایت کرد. « سحنون» نیز این کتاب را از ابنالقاسم فرا گرفت. کتابی که از ارزشمندترین کتاب های مذهب مالکی است. ابنالقاسم در 63 سالگی درگذشت.(3)

[ 1 ] . الاعلام زرکلی، ج 9، ص 259 ; معجم الادباء، ج 7، ص 302 ; المبرّد، الکامل، ج 4، ص 96.

[ 2 ] . سه شنبه، اول محرم سال 191 = هفدهم نوامبر سال 806 ; جمعه شانزدهم صفر سال 191 = اول ژانویه سال 807 .

[ 3 ] . الاعلام زرکلی، ج 4، ص 97 ; وفیات الاعیان، ج 3، ص 129 ; تذکرة الحفّاظ، ج 1، ص 356 ; شذرات الذهب، ج 1، ص 329 ; العبر، ج 1، ص 307 ; تهذیب التهذیب، ج 1، ص 465 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «ابن القاسم» ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 3، ص 280.