* امپراتور، ناکفور اوّل در جنگ با بلغارها، کشته شد و ولیعهد او « استراکیوس» جانشین او گردید. او نیز دیری نگذشت که کنار رفت و به جای او شوهر خواهرش، میخائیل رنجاب اول ، به امپراتوری رسید.

وقایع نظامی

جنگ قدرت

* طاهر بن حسین برای تصرف اهواز حرکت کرد. میان او و محمد بن یزید بن حاتم مهلّبی، کارگزار امین در اهواز جنگی رخ داد. محمد بن یزید در این جنگ کشته شد.

* طاهر بن حسین بر واسط استیلا یافت.

* امین، لشکری برای جنگ با لشکر مأمون که به طرف عراق روانه بود، فرستاد، اما بدون هیچ گونه رویارویی بازگشت.

* لشکر مأمون به دو دسته تقسیم شد. طاهر بن حسین به سوی اهواز و جنوب عراق روانه گردید و هرثمة بن اعین، به سوی حلوان رفت. و از وسط خاک عراق برای محاصره بغداد و نیز حمایتِ از راهِ خراسان، وارد عراق شد.

* امین، حسن بن علی بن ماهان را به فرماندهی لشکر انتخاب کرد و او را به جنگ با هرثمة بن اعین ـ فرمانده لشکر مأمون که به حلوان رسیده بود ـ فرستاد. نظر حسین بن ماهان از امین برگشت و تصمیم به برکناری او گرفت; اما سربازان علیه او قیام کردند و او را کشتند.

* طاهر بن حسین به بغداد رسید و آن جا را محاصره کرد. امین حدود چهار صد تیپ برای دفاع از بغداد تشکیل داد.

درگذشتگان

* ابراهیم بن اغلب.

* ابوالشیص.

* حسین بن ماهان.

* عبدالملک بن صالح.

* ناکفور اوّل.

ابراهیم بن اغلب

ابراهیم بن اغلب بن سالم بن عقال تمیمی، اصالتاً از مرو رود خراسان بود. پدرش، «اغلب» در سال 148 ق از طرف منصور خلیفه عباسی، حاکم افریقا گردید و در سال 150 ق در جنگی که بین او و خوارج صفریه در نزدیکی تونس درگرفت، کشته شد.

خلفای عباسی، قبلا عده ای از والیان را فرستاده بودند، ولی آن ها نتوانسته بودند بر شورش ها و فتنه ها غالب شوند، اما سرانجام این شورش ها توسط یزید بن حاتم مهلبی سرکوب شد. وی مدت پانزده سال بر افریقا حکومت کرد و در سال 170 ق درگذشت. هارون الرشید پس از او برادرش، روح بن حاتم مهلّبی را برگزید. او نیز شورش هایی را که بعد از مرگ برادرش برپا شده بود، سرکوب کرد، امّا او هم هفت سال بعد درگذشت و آتش فتنه و آشوب، دوباره شعلهور شد. هارون الرشید برای سرکوبی آنان، هرثمة بن اعین را بدان جا روانه ساخت. وی امنیّت را برقرار و سه سال حکومت کرد. سپس درخواست کناره گیری کرد; اما کسی که به جانشینی او معین شد، از سرکوبی فتنه ها و شورش ها عاجز ماند.

ابراهیم بن اغلب ـ که در آن هنگام والیِ منطقه «زاب» بود ـ به هارون پیشنهاد کرد که وی را به حکومت افریقا بگمارد و او در ازای موروثی شدن حکومت در خاندانش، هر سال چهل هزار دینار به حکومت بغداد بدهد. هرثمة ـ که به سختی ها و مشکلاتی که حکومت و خلیفه در آن سرزمین با آن مواجه است، آشنا و آگاه بود ـ، قبول این پیشنهاد را به هارون توصیه کرد. هارون نیز درخواست او را پذیرفت و در این خصوص قراردادی تنظیم کرد، مبنی بر این که والیان آن دیار یکی پس از دیگری مورد تصدیق خلیفه باشند. این امر در سال184 ق اتفاق افتاد و بدین وسیله اولین حکومت مستقل از خلافت و حکومت مرکزی در افریقا تأسیس شد. ابراهیم بن اغلب، مؤسس دولت اغلبیان در افریقا محسوب می شود. وی اوضاع آشفته افریقا را سامان بخشید و شورش ها را سرکوب نمود. وی با ادریسیان جنگ هایی داشت و از گسترش سلطنت آنان جلوگیری کرد.

ابراهیم شهری در نزدیکی قیروان بنا نهاد و به نشانه وفاداری به عباسیان آن را «عباسیه» نام نهاد. آن گاه به این شهر منتقل شد و نیروی دریایی را به وجود آورد که این اقدام جانشینان او را در جنگ با صقلیه (جزیره سیسیل) توانمند کرد.

ابراهیم فردی ادیب، فقیه، شاعر، سخنور و فرماندهی شجاع بود. نزد لیث بن سعد به کسب علم پرداخت. گویند: هیچ حکم رانی نتوانست در افریقا به خوبی او حکومت کند و مانند او با مردم رأفت داشته باشد و مثل او به عهد خود وفا کند و چنین حرمت آنان را نگه دارد. حکومت او دوازده سال ادامه داشت، ولی حکومتی که او بنیان گذارد، 112 سال استمرار یافت. آخرین پادشاه دولت اغلبیان، زیادة الله ثالث ـ درگذشته به سال 296 ق ـ بود. پس از آن، فاطمیان بر آن جا استیلا یافتند. ابراهیم بن اغلب در 56 سالگی درگذشت.[1]

ابوالشیص

محمد بن عبدالله بن رزین خزاعی، شاعری بزرگوار و در شعر، غزل سرایی ظریف طبع بود. هارون الرشید را بسیار مدح کرد و پس از مرگش نیز در رثای او شعر گفت. نکته های فراوان و دلنشین دارد. او خمریات و نیز مرثیه هایی دارد که در آنها بر نابینایی خود در پیری اشک تحسّر می ریزد. یکی از غلامانش او را در حالی که مست بود، کشت. او پسر عموی دعبل خزاعی، شاعر مشهور است. ابوالشیص، در

[1] . الاعلام زرکلی، ج 1، ص 25 ; مروج الذهب، ج 2، ص 243 ; تاریخ ابن اثیر، ج 6، ص 155 ; البیان المغرب، ج 1، ص 92 ; ابن خلدون، ج 4، ص 419 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «ابراهیم بن اغلب» ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ص 188.