15 . الاعلام زرکلی، ج 5، ص 117 ; خطط الشام، ج 1، ص 183 ـ 185 ; تاریخ ابن اثیر، ج 6، ص 249 ; شذرات الذهب، ج 1، ص 432 ; العبر، ج 1، ص 228 ; النجوم الزاهره، ج 2، ص 147 و 159 ; ابن خلدون، ج 3، ص 499.

16 . الاعلام زرکلی، ج 4، ص 115 ; تهذیب التهذیب، ج 6، ص 273 ; حلیة الأولیاء، ج 9، ص 3.

17 . الاعلام زرکلی، ج 7، ص 350 ; تاریخ ابن اثیر،ج 6، ص 95 ; تاریخ طبری، ج 10، ص 124، 163 و 196 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 222 و 241 ; تاریخ بغداد، ج 3، ص 336 ; فوات الوفیات، ج 2، ص 531 ; الکتّاب والوزراء، ص 289 ; مروج الذهب، ج 3، ص 387 ; ابن خلدون، ج 3، ص 189 ; المعارف، ص 384 ; مآثر الانافة فی معالم الخلافة، ج 1، ص 203 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «الامین».

18 . محمد کامل حسین، طائفة الاسماعیلیه، ص 11 ـ 19 (به نقل از کتاب عیون الاخبار) تألیف مبلّغ اسماعیلی، ادریس عماد الدین الحسن و کتاب الفرائض و حدود الدین از جعفر بن حوشب ; فرق الشیعه، ص71 ; الاعلام زرکلی، ج 1، ص258 ; طائفة الاسماعیلیه، ص 46 ـ 64 (به نقل از تاریخ دولة آل سلجوق از عماد اصفهانی) ; الصلیحیین والحرکة الفاطمیة فی الیمن، نوشته دکتر حسین فیض الله همدانی و مانند آن از کتاب ها و مراجعی که مؤلف، در کتاب خود از آنها استفاده کرده است ; محمد ابوزهرة، المذاهب الاسلامیه، ص 93 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «اسماعیلیه».

سال 199 ق = 814 ـ 815 م

رویدادها

* آمدن حسن بن سهل به بغداد، به نمایندگی از طرف مأمون.

* درگذشت شارلمانی و به حکومت رسیدن پسرش، «لوئیس پرهیزگار».

وقایع نظامی

شورش ها

* شورش ابن طباطبای علوی: محمد بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب معروف به ابن طباطبا، در جنوب عراق سر به شورش برداشت.

چندی بعد، سری بن منصور شیبانی معروف به ابوالسرایا، به او پیوست. حسن بن سهل، حاکم بغداد و نایب مأمون درآن جا لشکری به فرماندهی زهیر بن مسیّب برای سرکوبی این حرکت روانه ساخت. چون ابن طباطبا درگذشت، ابوالسرایا، فرماندهی شورش را به عهده گرفت و مردم را به بیعت با محمد بن محمد، نوه زید بن علی دعوت کرد. ابوالسرایا لشکر زهیر بن مسیّب را شکست داد. هم چنین لشکر دیگری که برای جنگ با او فرستاده بودند و فرماندهی اش را عبدوس بن محمد بن خالد مروروزی برعهده داشت، شکست داد و عبدوس را کشت.

ابوالسرایا بر بصره استیلا یافت. پس از آن لشکری به فرماندهی هرثمة بن أعین، برای جنگ با ابوالسرایا اعزام گردید.

جنگ ها

* مراکش: ادریس ثانی به جنگ با قبایل بربر صفریه در الجزایر پرداخت و آنها را تحت سلطه خود در آورد. آن گاه بر شهر آنان (تلمسان) استیلا یافت.

درگذشتگان

* ابن طباطبا.

* حسین بن مصعب.* شارلمانی.

ابن طباطبا

محمد بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم بن حسن مثنّی بن حسن السبط بن علی بن ابی طالب، امیر انقلابی که در مدینه اقامت داشت و در سال 196 ق ـ که سالِ اوج تنش میان امین و مأمون بود ـ حج به جا آورد. مردم در مکه به او روی آورده و گروه گروه به دیدار وی می شتافتند، این بود که ابنطباطبا از ترس ایجاد فتنه مخفی شد.

در میان حجاج آن سال، فردی از بزرگان شیعه به نام نصر بن شبیب، نزد محمد رفت و از او خواست تا علیه عباسیان قیام کند. محمد به او وعده داد که با یاران خود در کوفه دراین باره مشورت خواهد کرد. این در حالی بود که در عراق در سال 198 ق قضیه اختلاف امین ومأمون، به پیروزی مأمون انجامید. مردم، همه از این ماجرا سخن می گفتند که فضل بن سهل، وزیر مأمون او را تحت سلطه دارد و اوست که حکومت می کند.

نصر نیز درآن سال برای انجام مراسم حج، به مکه رفت و با محمد بن ابراهیم در مدینه دیدار کرد. هم چنین او را آگاه ساخت که در کوفه شمشیرهای تیز و بازوهای توانا و قوی، منتظر آمدن تو هستند. محمد به او وعده داد که در ناحیه «جزیره»، او را ملاقات خواهد کرد و خود به کوفه رفت و قرار ملاقات را پنهان نگه داشتند. در آن جا 120 نفر با او بیعت کردند و همه رهسپار «جزیره» شدند. نصر او را با جماعتش ملاقات کرد; اما بین آنها اختلاف پیش آمد و او در تصمیم خود متزلزل شد. از این رو، محمد عزم بازگشت به مدینه کرد. وی در راهِ بازگشت با سری بن منصور شیبانی معروف به ابوالسرایا، که علیه عباسیان شوریده بود، ملاقات کرد. سری با او بیعت کرد و کار ابنطباطبا بالا گرفت. او در حالی که با سری پیمان دوستی بسته بود، به کوفه بازگشت.

در ابتدای ورود به کوفه و در جمادی الأول سال 199 ق مردم آن جا با او بیعت کردند، ولی مدتی نگذشت که ابنطباطبا مریض شد و پس از وصیت بر جانشینی علی بن عبیدالله بن حسین، درگذشت و در کوفه دفن شد. برخی گفته اند وی در 26 سالگی بر اثر سم کشته شد. او از کامل ترین و شجاع ترین مردم زمان خود بود.[2]

[ 1 ] . سه شنبه اول محرم سال 199 = 22 اوت سال 814 ; دوشنبه پانزدهم جمادی الاولی سال 199 = اول ژانویه سال 815 .

[2] . الاعلام زرکلی، ج 6، ص 182 ; العبر، ج 1، ص 328 ; مقاتل الطالبیین، ص 518 ; تاریخ ابن اثیر، ج 6، ص 302 ; مروج الذهب، ج 3، ص 439 ; ابن خلدون، ج 3، ص 519.