العبر، ج 1، ص 243 ; حلیة الاولیاء، ج 9، ص 63 ; طبقات الشافعیه، ص 6 ; معجم الادباء، ج 6، ص 367 ; الفهرست، ص 294 ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 3، ص 292.

5 . ویلیام لانگر، موسوعة تاریخ العالم، حوادث سال 820 م ; دائرة المعارف لاروس.

6 . الاعلام زرکلی، ج 8 ، ص 357 ; المعارف، ص 542 ; طبقات النحویین، ص 53 ; الفهرست، ص 77 ; نزهة الالبّاء، ص 111 ـ 116 ; معجم الادباء، ج 7، ص 218 ; انباه الرواة، ج 3، ص 348 ; وفیات الاعیان، ج 5، ص 397 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 255 ; العبر، ص 313 ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 2، ص 137 ; الادب الجغرافی، ج 1، ص 125.

7 . الاعلام زرکلی، ج 9، ص 87 ; ابن ندیم، الفهرست، ص 140 ; ابن خلدون، ج 2، ص 262 ; وفیات الاعیان، ج 6، ص 82 ; تاریخ بغداد، ج 14، ص 45 ; معجم الادباء، ج 7، ص 257 ; العبر، ج 1، ص 746 ; المعارف، ص 536 ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 3، ص 30 ; الادب الجغرافی، ج 1، ص 126.

8 . بغدادی، خزانة الأدب، ج 4، ص 1246 ; وفیات الاعیان، ج 5، ص 397 ; همان، ج 6، ص 183 ; زجاجی، مجالس العلماء، ص 246 ; العبر، ج 1، ص 338 ; الأغانی، ج 21، ص 92 ; تاریخ بغداد، ج 14، ص 146 ; معجم الادباء، ج 7، ص 289 ; شذرات الذهب، ج 2، ص 4.

سال 205 ق = 819 ـ 820 م

رویدادها

* مأمون، طاهر بن حسین را حاکم خراسان کرد و بدین ترتیب، دولت طاهریان درآن جا پا گرفت.

* مأمون، اسحاق بن ابراهیم بن مصعب خزاعی را به امارت بغداد نشاند.

* مأمون، ابتدا احمد بن ابی خالد احول و سپس ثابت بن یحیی بن یسار رازی و پس از او محمد بن یزداد بن سدید را به ترتیب، به وزارت خویش برگزید.

* ولایت محمد بن سرّی بن حکم (ابوالنصر) بر مصر پس از وفات پدرش.

* ولایت عیسی بن محمد بن ابی خالد بر ارمنستان و آذربایجان به جای محمد بن زهیر بن مسیّب ازدی و نیز ولایت محمد بن معاذ بر ناحیه جزیره.

* بشر بن داوود بن یزید مهلبی، پس از پدرش به حکومت سند رسید.

* رومیان تزلزل دولت عباسیان را که نتیجه جنگ امین و مأمون بود، غنیمت شمرده و با فرستادن پول و سلاح برای بابک خرمدینشورش او را علیه مأمون تقویت کردند. در مقابل، مأمون با کمک به شورش بیزانس، توماس صقلبی، او را به جنگ با میخائیل دوم تحریک کرد.

وقایع نظامی

شورش ها

* گسیل لشکرهایی برای سرکوبیِ شورش بابک خرمدین که با مقاومت او لشکریان شکست خوردند.

درگذشتگان

* ابوالشمقمق.

* بذل.

* داود مهلبی.

* دارانی.

* سرّی بن حکم.

* عبدالعزیز الجروی.

* فطیس بن سلیمان.

* یعقوب حضرمی.

ابوالشمقمق

ابومحمد، مروان بن محمد، غلام مروان بن محمد (آخرین خلیفه اموی) از مردم خراسان بود که در بصره بزرگ شد و در روزگار منصور با بشّار و ابونواس و ابوالعتاهیه دیدار کرد. سپس در آغاز خلافت هارون الرشید به بغداد آمد و به خدمت خالد بن برمک و پسرش، یحیی و یزید بن مزید شیبانی درآمد. وی دوران خلافت مأمون را نیز درک کرد. او اشعار روانی سرود که در آن به طرح مسائل جدی و شوخی پرداخته است. اشعارش سراسر سخنان نغز است که اندکی نیز مدیحه و وصف شراب در آن به چشم می خورد، اما عمده اشعارش را هجویات و بذله گویی تشکیل می دهد.[2]

بذل

بذل، کنیزکی زردچرده از دورگه های مدینه بود که در بصره بزرگ شد و درآن جا آوازخوانی را فرا گرفت. او از زنان نیکوکار و پیش روی بود که سبک های غنایی فراوانی از او نقل شده است. گویند: به سی هزار صوت آواز خوانده است. او خوش سیما و ظریف بود. نخست علی بن هشام او را مالک شد و جعفر بن موسی الهادی او را خرید. آن گاه محمد امین او را از وی گرفت و در مقابل، مال فراوانی به او داد. نویسنده الأغانی، داستانِ به ملکیت محمد امین درآمدن او را چنین بازگو می کند:

امین کسی را نزد جعفر بن موسی الهادی فرستاد و از او خواست که بذل را به او نشان دهد; اما او خودداری کرد. از این رو امین برای زیارت جعفر به خانه اش رفت و به آواز بذل گوش فرا داد. او صدایی را شنید که مانند آن را نشنیده بود. آن گاه به جعفر گفت: برادر، این کنیزک را به من بفروش. جعفر گفت: آقای من، کسی چون من کنیز نمی فروشد. امین گفت: پس آن را به من اهدا کن! جعفر گفت: او مدبّره است. (پس از مرگ مالکش آزاد شده است). با این وجود، امین او را فریب داد و وی را مست کرده آن گاه دستور داد که بذل را با قایقی ببرند و خود با او همراه شد. هنگامی که جعفر به هوش آمد، جویای حال

[ 1 ] . یک شنبه، اول محرم سال 205 = هفدهم ژوئن سال 820 ; سه شنبه، 22 رجب سال 205 = اول ژانویه سال 821 .

[2] . تاریخ بغداد، ج 13، ص 146 ; طبقات الشعراء، ص 126 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «ابوالشمقمق».