به سوی شهر «قصریانه» رهسپار شد. ساکنان شهر خواهان گفت وگو با وی و پذیرفتن او به عنوان امپراتور و به توافق رسیدن با وی و مسلمانان شدند. از این رو، قرار ملاقات با وی را در محلی گذاشتند. چون «افیموس» بر سر قرار حاضر شد، بر او یورش برده و او را کشتند. گویند: طراح این قتل، امپراتور میخائیل دوم بوده است. از «افیموس» در منابع و مصادر عربی به عنوان «فیمی» نام برده شده است.[1]

علاّن شعوبی

اصالتاً ایرانی و به داستان سرایی، علوم انساب، عیوب و نقایص اعراب و ناسازگاری های ایشان با هم آشنا بود. بعدها به برمکیان پیوست و در «بیت الحکمه» برای هارون و مأمون به نسخه برداری کتاب پرداخت.

علاّن، کتابی به نام المیدان نوشت که درباره مثالب عرب بود و در آن به بدنام کردن آنان پرداخته و عیوب و نقایص آنان را فاش کرد.

هم چنین کتابی با عنوان المثالب دارد که در آن، از بدی های قریش، و تیم بن مرّة بن کعب و بدی ها و عیوب بنی اسد، بنی مخزوم و دیگر اشراف عرب یاد می کند.[2]

محمد بن حُمید طوسی

محمد بن حمید طاهری طوسی، از والیان مأمون و از بلندآوازه ترین فرماندهان ارتشِ او بود. مأمون در سال 211 ق او را به نبرد با بابک خرمدین گمارد. وی در جنگی که میان او و بابک خرمدین در سال 214 ق رخ داد، کشته شد. او دلیر مردی ستوده بود و کشته شدن او بر مأمون بسیار گران آمد. شاعران زیادی درباره او مرثیه گفته اند. نیکوترین مرثیه ها قصیده ای از ابوتمام است که شروع آن چنین است:

«راستی که می باید این مصیبت گران و جان فزا تلقی شود، آری چشمی که سیل آسا بر او نگرید را عذری نیست.»

در همین قصیده چنین ادامه می دهد:

«هنوز ردای سرخ «خونین» مرگ را بر تن نکرده; که با وارد شدنش به عرصه بهشت ردای حریر سبز رنگ بر تن نمود.

او با پوشش پاکیزه و طاهر درگذشت و پس از دفن او; بوستانی نبود مگر این که آرزو داشت که ای کاش قبر او می بود».[3]

میخائیل دوم

امپراتور بیزانسی که در سال 820 م و پس از ترور امپراتور لئون پنجم(ارمنی)، به حکومت رسید. فرمانده بیزانسی «توماس صقلبی» علیه وی شوریده و در آناتولی (ترکیه)، علم تمرد و نافرمانی را برافراشت. این شورش به سبب رشد فساد در دستگاه دولت از سوی عامه مردم نیز مورد حمایت قرار گرفت.

توماس از همکاری و کمک خلیفه مأمون عباسی بهره مند شد. در واقع همکاری امپراتور با بابک خرمدین که بر خلیفه شوریده بود، باعث شد تا خلیفه از توماس حمایت کند; اما میخائیل، توانست بر توماس، فائق آید و شورش او را سرکوب کند; پیش از آنکه مأمون، توانسته باشد شورش بابک را خاموش کند. مأمون، ارتشی را برای جنگ با امپراتور گسیل داشت و پس از پیروزی، او را وادار به صلح و پرداخت غرامت کرد.

در دوره حکومت او «کریت» به دست مسلمانان اندلسیِ (اهل ربض) سقوط کرد. اهالی این شهر، توسط حکم بن هشام و پس از یک قیام علیه او از قرطبه (کوردوبا) رانده شده بودند. هم چنین در عهد او بود که اغلبیان حاکم بر تونس، بر «سیسیل» استیلا یافتند.[4]

پی نوشت ها

[1] . پنج شنبه اول محرم سال 214 = یازدهم مارس سال 829 ; شنبه دوم ذی القعده سال 214 = اول ژانویه سال 830 .

[2] . الاعلام زرکلی، ج 4، ص 229 ; وفیات الاعیان، ج 3، ص 34 ; حسن المحاضره، ج 1، ص 305 و 309 ; العبر، ج 1، ص 366 ; شذرات الذهب، ج 2، ص 34 ; تهذیب التهذیب، ج 5، ص 259.

[3] . وازیلیف، العرب والروم، ص 66 ـ 81 ; مارتینو ماریومورینو، المسلمون فی صقلیه، ص 8 و 9 ; تقی الدین الدوری، صقلیه و علاقتها بدول البحر المتوسط، ص 40 ـ 57.

[4] . الفهرست، ص 153 ; معجم الادباء، ج 5، ص 66.

[ 5 ] . الاعلام زرکلی، ج 6، ص 343 ; تاریخ ابن اثیر، ج 6، ص 412 ; الوافی بالوفیات، ج 2، ص 29.

[ 6 ] . ولمی لانگر، موسوعة تاریخ العالم، رویدادهای سال 820 ق .

سال 215 ق = 829 ـ 830 م

رویدادها

* چون گزارش ویرانی هایی که رومیان بر انطاکیه وارد ساختند به مأمون رسید، او به عزم جنگِ با رومیان، بغداد را ترک کرد و اسحاق بن ابراهیم مصعبی را به نیابت خود در بغداد جایگزین خویش کرد. مأمون دیگر هرگز به بغداد بازنگشت.

* مأمون، به شام رفت و در آن جا رصدخانه ای را بر کوه «قاسیون» احداث کرد.

* معتصم فرمان روای مصر، غلام خود عبدویه بن جبله را به نیابت از خود بر مصر گماشت و خود به برادرش مأمون در شام پیوست.

وقایع نظامی

جنگ ها

* روم: مأمون، در رأس سپاهی انبوه به روم هجوم برد و امپراتور تئوفیل را شکست داده و دژهایی را از جمله: ملطیه، ماجده و سندس را فتح کرد. در این نبرد، معتصم برادر مأمون نیز که از مصر

[ 1 ] . وازیلیف، العرب والروم، ص 66 ـ 81 ; مارتینو ماریومورینو، المسلمون فی صقلیه، ص 8 و 9 ; تقی الدین الدوری، صقلیه و علاقتها بدول البحر المتوسط، ص 40 ـ 57.

[ 2 ] . الفهرست، ص 153 ; معجم الادباء، ج 5، ص 66.

[ 3 ] . الاعلام زرکلی، ج 6، ص 343 ; تاریخ ابن اثیر، ج 6، ص 412 ; الوافی بالوفیات، ج 2، ص 29.

[ 4 ] . ولمی لانگر، موسوعة تاریخ العالم، رویدادهای سال 820 ق .

[ 5 ] . دوشنبه اول محرم سال 215 = 28 فوریه سال 830 ; یک شنبه سیزدهم ذی القعده سال 215 = اول ژانویه سال 831 .