معمّر بن عباد، همانند سایر معتزله، منکر صفات ازلی خداوند بود و براساس همین نظریه می گفت: «کلام خداوند نمی تواند صفتی ازلی باشد; زیرا کلام، عرض است و از خداوند، عرض صادر نمی شود.» به عقیده او قرآن فعل جسم است که کلام در آن حلول کرده است و نه فعل خداوند یا صفت خدا.

طایفه «معمّریه» به او منسوبند. او در سال 215 ق و به گفته برخی در سال 220 ق درگذشت.[1]

پی نوشت ها

[1] . دوشنبه اول محرم سال 215 = 28 فوریه سال 830 ; یک شنبه سیزدهم ذی القعده سال 215 = اول ژانویه سال 831 .

[ 2 ] . الاعلام زرکلی، ج 3، ص 144 ; تاریخ بغداد، ج 9، ص 77 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 269 ; الفهرست، ص 81 ; وفیات الاعیان، ج 2، ص 378 ; معجم الادب، ج 4، ص 238 ; العبر، ج 1، ص 367 ; انباه الرواة، ج2، ص30 ; تهذیب التهذیب، ج 4، ص 3 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «ابوزید الانصاری» ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 2، ص 145.

[ 3 ] . الاعلام زرکلی، ج 2، ص 154 ; وفیات الاعیان، ج 2، ص 380 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 293 ; انباه الرواة، ج 2، ص 36 ; معجم الادباء، ج 4، ص 242 ; شذرات الذهب، ج 2، ص 36 ; الفهرست، ص 77 ; خزانة الأدب، ج 1، ص 391 ; همان، ج 2، ص 151 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «الاخفش الاوسط» ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 2، ص 151.

[ 4 ] . الاعلامزرکلی، ج 3، ص 212 ; العقدالفرید، ج 6، ص 200 ; الفهرست، ص 174 ; معجم الادباء، ج 11، ص 266 ; فوات الوفیات، ج 1، ص 368 ;أعتاب الکتّاب، ص 88 ; أمراءالبیان، ج 1، ص 159 ; بروکلمان،تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 3، ص 34 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «سهل بن هارون».

[ 5 ] . الاعلام زرکلی، ج 8 ، ص 190 ; الملل والنحل، ج 1، ص 65 ـ 68 ; التبصیر فی الدین، ص 73.

سال 216 ق = 830 ـ 831 م

رویدادها

* در اواخر این سال، مأمون به عزم سرکوبی شورش عبدوس فهری، از دمشق عازم مصر شد.

* مأمون زمانی که در مصر بود، دستورِ بازسازی طاق های پل نیل را داد و نیز امر کرد تا پلی در منطقه «فسطاط» بسازند.

* مأمون، عیسی بن منصور بن موسایِ رافعی را به ولایت مصر منصوب کرد و به دمشق بازگشت.

* شهر «مرسیا» در ناحیه «تدمیر» در ساحل شرقی اندلس در عهد حکومت امیر، عبدالرحمانِ اوسط و به دستور کارگزار شهر، جابر بن مالک بن لبید ساخته شد. دیر زمانی نگذشته بود که شهر «مرسیا» به مرکز آن ناحیه تبدیل شد و پس از آن، این منطقه، به نام مرسیا خوانده شد.

* محمد بن ابی الجواری حاکم سیسیل بر اثر بیماری طاعون که تمامی جزیره را فرا گرفته بود، درگذشت و ابو فهر بن عبدالله تمیمی به جای او منصوب شد.

* مأمون، موسی بن یحیای برمکی را بر حکومت سند گمارد.

وقایع نظامی

جنگ ها و لشکرکشی ها

* روم: تئوفیل امپراتور روم، با استفاده از دور شدن مأمون از مرزهای بیزانس، به شهرهای «مصیصه» و «طرسوس» یورش برد و پس از ویران ساختن آن جا، گروه زیادی از مسلمانان را اسیر کرد و غنایم زیادی به دست آورد.

* مأمون به دمشق بازگشت و فرماندهانش را به چند دسته تقسیم کرد آن گاه به جنگ روم رفت. ابواسحاق معتصم بر چندین دژ استیلا یافت و قاضیِ وی، یحیی بن اکثم نیز بر تعدادی دیگر مسلط شد. عباس پسر معتصم بر چند دژ در شهر «کبادوکیا» دست یافت و با لشکری به فرماندهی امپراتور روبه رو شد; ولی او را شکست داده و غنایم بسیاری به دست آورد.

* مصر: شورش قبطیان و اعرابِ کشاورز ساکن در دلتای نیل، به رهبری عبدوس فهری و ابقای افشین در مسؤولیتش برای سرکوبی شورش.

درگذشتگان

* اصبغ هواری.

* اصمعی.

* زبیده دختر جعفر.

* غسّان بن عباد.

اصبغ هوّاری

اصبغ بن وکیل بربری، از قبیله هوّاره، معروف به «فرغلوش» دریاسالار اندلسی بود. عبدالرحمان دوم، فرزند حکم، حاکم اندلس او را به کمک ناوگان اغلبی که شهر سرقوسه را در محاصره داشتند، فرستاد. او همراه با ناوگان، از بندرِ طرطوشه (تورتوسه) حرکت کرد و به نیروهای اغلبی پیوست و متحداً بر شهرهای «مینو» و «غلیانه» دست یافتند. پس از آن در جزیره، بیماریِ «وبا» شایع شد و اصبغ و سردار اغلبی، محمد بن ابی الجواری و عده زیادی از مسلمانان، بر اثر آن مردند.(3)

اصمعی

ابوسعید عبدالملک بن قریب بن علی اصمعی (منسوب به نیای خود اصمع) از قبیله قیس و به کنیه اش; یعنی اصمعی شهرت داشت. وی در بصره بزرگ شد و ادبیات عرب را از بزرگان اهل فن آموخت. وی از سخنوران عرب زبانی که به بصره می آمدند، کسب دانش می کرد و به نقل اندوخته های خود می پرداخت.

[ 1 ] . الاعلام زرکلی، ج 8 ، ص 190 ; الملل والنحل، ج 1، ص 65 ـ 68 ; التبصیر فی الدین، ص 73.

[ 2 ] . شنبه اول محرم سال 216 = هیجدهم فوریه سال 831 ; دوشنبه 23 ذی القعده سال 216 = اول ژانویه سال 832 .

[ 3 ] . البیان المغرب، ج 1، ص 104 ; حمیری، الروض المعطار، ص 429 ، ماده «غلیانه».