بگیرد. در این لشکرکشی، افشین را فرماندهان برجسته و نیز پسر برادر معتصم، عباس بن مأمون همراهی کردند.

* افشین در جنگ عموریه چنان رشادتی از خود بروز داد که مورد توجه معتصم قرار گرفت و معتصم او را بر فرماندهان مقدم داشت به این دلیل، فرماندهان از روی حسد و کینه، عباس را فریب دادند تا معتصم را در راه بازگشت به قتل برساند. آنان مخفیانه با عباس بیعت کردند. معتصم از این توطئه باخبر شد، اما آن را پنهان داشت; ولی هنگامی که به «منبج» رسید، برادرزاده اش را با تمام کسانی که در امر فریب دادن وی و توطئه قتل شریک بودند، به قتل رساند. از جمله معدومین عجیف بن عنبسه ، عمرو فرغانی و احمد بن خلیل بودند.

* درگذشت زیادة الله اول، فرزند اغلب حاکم افریقا و جانشینی برادرش اغلب بن ابراهیم، کنیه زیادة الله، ابوعقال بود.

بلایای طبیعی

* زلزله در نیشابور.

وقایع نظامی

جنگ ها و فتوحات

* روم: (جنگ عموریه) معتصم عموریه مرکز اسقف های عموریان را مورد تهاجم قرار داد و بر امپراتور تئوفیل عموری (22 ژوئیه ـ 12 اوت) پیروز شد. وی همراه با افشین وارد عموریه پایتخت کشور شد; آن گاه آنکارا را فتح کردند.

* دریای مدیترانه (سیسیل): نیروهای اغلبی، چندین دژ و قلعه را در این جزیره فتح کردند و بر شهر «قصریانه» مسلط شدند. آن گاه دژ «کفالو» را به محاصره خود در آوردند.

* اندلس: حاکم اندلس عبدالرحمان اوسط، جهاد خود را پی گرفت و برادرش ولید بن حکم را به قصد جنگ به سوی شهر «جلّیقه» فرستاد. وی دربازگشت غنایمی با خود آورد. او هم چنین چند شهر دیگر را مورد تاخت و تاز قرار داد.

درگذشتگان

* بابک خرمدین.

* زیادة الله بن اغلب.* عباس بن مأمون.

* مسعود بن ارسلان لخمی.

بابک خرمدین

بابک خرمدین، نخست نامش حسن یا حسین بود، ولی بعدها به بابک شهرت یافت. به عقیده برخی از محققان وی از نسل فاطمه، دختر ابومسلم خراسانی است. او شورشیِ ایرانی و زرتشتی بود. گویند علت نام گذاری وی به خرّمی، انتسابش به «خرمشهر» (شهری در کنار شط العرب) و یا به «خرّم» منطقه ای میان اردبیل و ارّان است. هم چنین گفته اند که علت این تسمیه، انتساب وی به «خرّمه» همسر مزدکایرانی است.

اعتماد به نفس، جرأت و جسارت و کارآزمودگی و اقتدار از خصوصیات فردی بابک بود. او با خود اندیشید که شکوه پادشاهی کهن ایران را بازگرداند و از آیین پیشین آن (آتش پرستی) حمایت کند. به همین جهت به کوه های «بذین» در منطقه «ارّان» پناه برد و در سال 201 ق قیام کرده و شورش خود را آشکار نمود. او بر دژی نفوذناپذیر در سرزمین «مازندران» مسلط شد. او از میخائیل دوم، امپراتور دوم، کمک خواست. وی نیز به خاطر کمک مأمون به توماس صقلبی فرمانده بیزانسی، که بر امپراتور شوریده بود، به بابک کمک کرد. مأمون لشکری را به فرماندهی محمد بن حمید طوسی به جنگ بابک فرستاد و خود در رأس لشکری به جنگ با میخائیل پرداخت که می خواست ـ با تهاجم به مرزهای اسلامی ـ مسلمانان را از جنگ بر ضد بابک باز دارد.

طوسی در جنگی خونین که با بابک داشت به پیروزی نزدیک شده بود، ولی در سال 214 ق توسط برخی از فرستادگان بابک ترور شد و لشکر مأمون پس از آن که قدرت و توان بابک را ضعیف کرد، بازگشت. در همان زمان لشکریان مأمون، در جنگ با لشکر امپراتور میخائیل پیروز شدند و او را مجبور به درخواست صلح کردند.

پس از آن، مأمون به ساختن دژها و بازسازی دژهای ویران شده پرداخت. او در سال 218 ق در شهر «طرسوس» درگذشت و همان جا به خاک سپرده شد.

هنگامی که پس از مرگ مأمون، معتصم برادرش در سال 218 ق به خلافت رسید، ارتشی به فرماندهی «افشین» به جنگ بابک فرستاد. افشین توانست بابک را فراری داده و شیرازه ارتش او را بگسلد. بابک به «موقان» ارمنستان گریخت و با ارسال پیامی، به تئوفیل (پسر میخائیل) خبر داد که لشکریان اسلام علیه او متفق شده اند و او را برای جنگ و نبرد با مسلمانان برانگیخت و به او امید داد که جنگیدن با مسلمانان تا زمانی که آنان با بابک در حال جنگ هستند، آسان است. امپراتور به درخواست بابک پاسخ مثبت داده و به «زبطره»، محل تولد معتصم، یورش برد و پس از قتل عام تمام مردان، کودکان و زنان را به اسارت برد. امپراتور روم با هجوم به مراکز مسلمانان از جمله «ملطیه» هر کس از مسلمانان را که می یافت، مثله می کرد. معتصم در مقابل شورش رومیان، تاب آورده به افشین دستور داد تا به تعقیب بابک بپردازد. از این رو، کمک های نظامی و مالی برای او فرستاد.

نبرد سختی میان افشین و بابک در کوه ها رخ داد و در نهایت، پیروزی از آنِ افشین شد. بابک همراه بستگانش به قلعه ای نفوذناپذیر پناه برد.