پی نوشت ها

[ 1 ] . پنج شنبه اول محرم سال 222 = چهاردهم دسامبر سال 836 ; دوشنبه نوزدهم محرم سال 222 = اول ژانویه سال 837 .

[ 2 ] . تاریخ طبری و ابن اثیر، رویدادهای سال 201 ـ 223 ق ; الفرق بین الفرق، ص 266 ; العبر، ج 1، ص 386 ; المقدسی، البدء والتاریخ، ج 6، ص 116 ; الفهرست، ص 480 ; مروج الذهب، ج 3، ص 442 ; ابن خلدون، ج 3، ص 549 ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ص 199، 201 و 209 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «الخرمیة».

[ 3 ] . الاعلام زرکلی، ج 3، ص 93 ; ابن خلدون، ج 4، ص 422 ; همان، ج 6، ص 328، 333 و 493 ; البیان المغرب، ج 1، ص 96 ; وازیلیف، العرب والروم، ص 67 ـ 69.

[ 4 ] . الاعلام زرکلی، ج 4، ص 35 ; تاریخ طبری، ج 9، ص 71 ; تاریخ ابن اثیر، ج 6، ص 489 ; ابن خلدون، ج 3، ص 561.

[ 5 ] . الاعلام زرکلی، ج 8 ، ص 110.

سال 224 ق = 838 ـ 839 م

رویدادها

* مالک بن نصر ملقّب به (کیدر) مجدداً به نیابت از اشناس بر مصر گمارده شد.

* معتصم، سردار ایتاخ را بر یمن گماشت. سپس ایتاخ نماینده ای از طرف خود به نام «شیرباسیان» به عنوان والی روانه آن دیار ساخت.

وقایع نظامی

جنگ ها، حملات و فتوحات

* ماوراء النهر: فتح برخی از مناطق ترک نشین در ماوراء النهر.

* دریای مدیترانه (سیسیل): دژهای زیادی در «سیسیل» پس از محاصره تسلیم شدند.

* اندلس: درگیری و جنگ های متقابل بین فرانک ها و اندلس.

ـ عبیدالله بن عبدالله بلنسی مناطق آلپ و دژهای آن را مورد تهاجم قرار داد و به بدترین صورت سربازان مستقر در آن جا را قتل عام کرد.

ـ «لذریق» (لدریک) پادشاه (گالیسیا) شهر «سالم» را مورد حمله قرار داد که این حمله با شکست مواجه شد.

* طبرستان (مازندران): مازیار بن قارن در طبرستان قیام کرد. لشکری به فرماندهی عبدالله بن طاهر برای جنگ با مازیار رهسپار آن جا شد.

درگذشتگان

* ابراهیم بن مهدی.

* ابن سلام أزدی.

* موسی بن ثابت.

ابراهیم بن مهدی

ابواسحاق، ابراهیم بن مهدی برادر هارون الرشید و عموی امین، مأمون و معتصم بود. مادرش کنیزی سیاه بود که به سبب صدای خوش و زیبایی که داشت، مورد توجه مهدی قرار گرفت. او از مهدی باردار شد و ابراهیم را به دنیا آورد. او نیز مانند مادرش سیاه بود. ابراهیم، سرشار از فضل، ادب و روایت گر شعر بود. وی طبعی بلند و دستی بخشنده داشت و در میان خلیفه زادگان کسی مانند او در شیوایی زبان و قریحه شعری دیده نشده است. او در آشنایی به نغمه ها، نواها و آهنگ ها آگاه ترین و در آوازخوانی خوش ذوق و به لحاظ صدا نیکوترین بود، به گونه ای که خنیاگران از وی داوری می خواستند.

او برای هارون، امین، مأمون و معتصم آواز می خواند. چون احمد بن ابی دؤاد آواز او را شنید، از خود بی خود شد و از عقیده خود مبنی بر بیهوده بودن غنا برگشت.

زمانی که مأمون در خراسان بود، مردم بغداد با ابراهیم بیعت کردند . ابراهیم مدت دو سال به خلافت پرداخت و چون مأمون به بغداد وارد شد وی متواری شد ; اما مأمون وی را عفو کرده و بازگرداند و دوباره او را هم نشین و همدم خود ساخت و همراه با إنعام و اکرام فراوان به او خلعت و نیز پنج هزار دینار بخشید. وی در 62 سالگی درگذشت.(2)

ابن سلاّم أزدی

ابوعبیده، قاسم بن سلاّم (منسوب به قبیله ازد) در هرات زاده شد و بالید. سپس از آن جا به بصره آمد و از محضر دانشمندان و فقیهان آن سامان کسب علم کرد. سپس به بغداد رفت و در آن جا از مصاحبت بزرگانی چون: کسائی، اصمعی، فرّاء، ابوعبیده معمر بن مثنّی، ابوزید انصاری، شریک بن عبدالله، عبدالله بن مبارک و سفیان بن عیینه بهره ها برد. او خود از بزرگان و دانشمندان علم حدیث، ادب و فقه شد و منصب قضاوت شهر «طرسوس» را به مدت هجده سال به عهده داشت، پس از آن در سال 213 ق به مصر کوچید.

ابنخلکان می گوید: چون امیر خراسان، عبدالله بن طاهر کتاب ابن سلاّم (الغریب فی اللغة) را دید، گفت: سزاوار نیست خردمندی که چنین کتابی نگاشته، در پی تأمین معاش باشد. آن گاه عبدالله حقوق ماهیانه ای به مبلغ ده هزار درهم برای وی مقرر داشته که پس از وی، به فرزندان او پرداخت می شد.

از تألیفاتش می توان عنوان کتاب های زیر را نام برد: کتاب الاموال فی الفقه، الغریب فی اللغة، غریب الحدیث، ادب القاضی، الناسخ والمنسوخ، معانی القرآن و لغات القبائل الواردة فی القرآن الکریم.

ابن سلام پس از مراسم حج در مکه و در هفتاد سالگی درگذشت.(3)

[ 1 ] . شنبه اول محرم سال 224 = 23 نوامبر سال 838 ; چهارشنبه دهم صفر سال 224 = اول ژانویه سال 839 .

[ 2 ] . الاعلام زرکلی، ج1، ص 55 ; وفیات الاعیان، ج1، ص 39 ـ 42 و 386 ـ 389 ; الأغانی، ج10، ص 69 و 95 ; تاریخ بغداد، ج 6، ص 142 ; العبر، ج 1، ص 389 ; الکتّاب والوزراء، ص 310 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 210 ; النجوم الزاهره، ج 3، ص 240 ; تاریخ طبری، ج 8 ، ص 555، 557، 569 و 604 ; تاریخ ابن اثیر، ج 6، ص 327 و 392 ; الفهرست، ص 224 ; مروج الذهب، ج 3، ص 442 ـ 444 ; ابن خلدون، ج 3، ص 529 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «ابراهیم بن مهدی».

[ 3 ] . الاعلام زرکلی، ج 6، ص 10 ; وفیات الاعیان، ج 4، ص 60 ; تاریخ بغداد، ج 12، ص 403 ; انباه الرواة، ج 3، ص 12 ; تذکرة الحفّاظ، ج 2، ص 417 ; شذرات الذهب، ج 2، ص 54 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 291 ; العبر، ج 1، ص 392 ; الفهرست، ص 106 ; معجم الادباء، ج 6، ص 162 ; دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «ابن سلام الازدی» ; تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 2، ص 155.