22 . البیان المغرب، ج 1، ص 107 ; تاریخ ابن اثیر، ج 5، ص 253 ; ابن خلدون، ج 4، ص 428 و 442.

23 . الاعلام زرکلی، ج 9، ص 11 ـ 111 ; فتوح البلدان، ص 453 و 463 ; اخبار الطوال، ص 405 ; وفیات الاعیان، ج 1، ص 82 ; العبر، ج 1، ص 395 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 285 ; تاریخ ابن اثیر، ج 5، ص 205 ; همان، ج 6، ص 320، 445 و 517 ; النجوم الزاهره، ج 3، ص 236 و 247 ; ابن خلدون، ج 3، ص 548 و 568.

24 . قفطی، اخبار العلماء بأخبار الحکماء، ص 128 ـ 129.

25 . الاعلام زرکلی، ج 5، ص 234 ; فتوح البلدان، ص 432.

26 . الاعلام زرکلی، ج 5، ص 267 ; ابن منظور، أخبار أبی نؤاس، ص 34 ـ 35 ، 137 و 212 ; الأغانی، ج 11، ص 286 ـ 287 ; نهایة الارب، ج 5، ص 75 ـ 79 ; ابن ساعی، نساء الخلفاء، ص 47 ; النجوم الزاهره، ج 3، ص 247.

27 . الفرق بین الفرق، ص 164 ـ 166 ; الملل والنحل، ج 1، ص 68 ـ 69 ; التبصیر فی الدین، ص 77.

28 . الملل والنحل، ج 1، ص 72 ـ 74 ; الفرق بین الفرق، ص 173 ; التبصیر فی الدین، ص 75.

سال 227 ق = 841 ـ 842 م

رویدادها

* مرگ معتصم و جانشینی فرزندش الواثق بالله (ربیع الاول).

* واثق، محمد بن عبدالملک زیّات را در طول حکومت خویش در پست وزارت ابقا کرد.

* گماردن خالد بن یزید بن مزید شیبانی بر ولایت ارمنستان.

* مرگ امپراتور تئوفیل و نصب پسر خردسالش میخائیل سوم و گماردن «تئودورا»، مادر میخائیل، به عنوان نائب السلطنة.

* حاکم افریقیه ابوالعباس محمد بن اغلب در نزدیکی شهر «تاهرت» شهرِ «عباسیه» را بنیان نهاد، اما چندی نگذشت که امام افلح بن عبدالوهاب رستمی جهت جلب رضایت عبدالرحمان (اوسط) حاکم اندلس، شهر نوبنیاد «عباسیه» را ویران کرد.

وقایع نظامی

جنگ ها

* اندلس: حاکم اندلس عبدالرحمان اوسط به «اربونه» و جزیره «ساردینیا» لشکرکشی کرد.

شورش ها

* شام: شورش قیسیان و فرو نشاندن آن توسط نیروهای اعزامی خلیفه از بغداد.

* ارمنستان: ناآرامی های ارمنستان، و سرکوب آن توسط خالد بن یزید حاکم آن سامان.

* جنگ با دزدان دریایی: درگیری ابراهیم بن هشام فرمانده نیروی دریایی بصره، با دزدان دریایی.

درگذشتگان

* ابن شحام.

* بُشر حافی.

* تئوفیل.

* حبش مروزی.* معتصم بالله.

* یحیای تمیمی.

ابن شحّام

ابویعقوب، یوسف بن عبدالله ابن اسحاق شحّام از پیروان ابوالهذیل بود. در زمان خویش پیشوایی و ریاست معتزله بصره به او رسید. وی از آشناترین افراد به فن جدل بود و ابوعلی جبّایی از وی کسب علم کرد. واثق خلیفه عباسی وی را جهت نظارت بر کار مأموران خراج گمارد تا در گرفتن خراج، بر ضعیفان جامعه ظلم و اجحاف روا ندارند، آنان را تحت فشار قرار ندهند. وی پس از سال 227 ق درگذشت.[2]

بشر حافی

ابونصر، بشر بن حارث بن علی بن عبدالرحمان بن عطاء بن ماهان بن عبدالله مروزی از مردم مرو و به حافی مشهور بود. وی به بغداد رفت و درآن جا اقامت گزید و از دانشمندان بزرگ آن جا کسب علم کرد. جد او ابنماهان به دست علی بن ابی طالب اسلام آورد و از آن پس، او را «عبدالله غیور» نام گذاردند. او از صالحان بزرگ بود که اخبار او در زهد و تقوا، زبانزد همه شد. مأمون درباره اش می گوید: «در این منطقه کسی نمانده است که از وی شرم داشته باشند و او را محترم شمارند، جز این پیر».

از آن جهت او را حافی خوانده اند که برای تعویض بند پاره شده کفش خود نزد کفش دوز رفت. او به بشر گفت: چه قدر مایه زحمت مردم هستید! بشر نعلین خود را دور انداخته و سوگند یاد کرد که دیگر پای پوش به پای نکند; لذا از آن پس با پای برهنه راه می رفت. از این رو، وی را حافی خواندند. وی در 77 سالگی در بغداد درگذشت.[3]

تئوفیل

تئوفیل در سال 829 . (214 ق) جانشین پدرش میخائیل شد و به امپراتوری روم رسید. وی به تنگ نظری و تعصب دینی شهرت داشت. بابک خرمدین شورشی با وی در جنگ با مسلمانان هم پیمان شد. آن دو، شهرهای مرزی مسلمانان را مورد حمله قرار دادند و مفسده ها به پا کردند. تئوفیل به شهرهای «زبطرة»، «سمیساط»، و «ملاطیه» حمله کرد و آنها را به آتش کشید و زنان و کودکان را اسیر کرد.

[ 1 ] . جمعه اول محرم سال 227 = 21 اکتبر سال 841 ; یک شنبه چهارم ربیع الاول سال 227 = اول ژانویه سال 842 .

[2] . ابن مرتضی، طبقات المعتزله، ص 71 ـ 72 و 80 ; التبصیر فی الدین، ص 78.

[3] . الاعلام زرکلی، ج 2، ص 26 ; وفیات الاعیان، ج 1، ص 274 ; تاریخ بغداد، ج 7، ص 67 ; شذرات الذهب، ج 2، ص 60 ; حلیة الاولیاء، ج 8 ، ص 336 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 297 ; العبر، ج 1، ص 399.