اندلس شد. او هم چنین اولین کسی بود که علم حدیث را در اندلس رواج داد. پیش از او در آن خطه امکان تفکیک حدیث صحیح از ناصحیح میسر نبود.

عبدالملک در شهر «البیره» سکنا گزید و چون آوازه او به همه جا رسید، امیر عبدالرحمان بن حکم او را به قرطبه «کردوبا» فرا خواند و جزو طبقه مفتیان قرار داد. او در رشته های گوناگون علمی مهارت داشت و فقیه، لغت دان، ادیب، مورخ و طبیب بود. از تألیفاتش می توان به طبقات الفقهاء، طبقات المحدثین، الفرائض، مکارم الاخلاق، اعراب القرآن، تفسیر المؤطأ، الواضحة فی السنن والفقه ـ که یکی از چند کتاب جامع فقه مذهب مالکی است ـ و غیره اشاره کرد. عبدالملک در 64 سالگی بدرود حیات گفت.[1]

علم مدنیّه

وی کنیزی بود که در مدینه بزرگ شد و درآن جا خوانندگی آموخت. سپس او را برای عبدالرحمان بن حکم به اندلس بردند. او و فضل مدنیّهبه خاطر صدای خوش و ظرافت ادبی، از موقعیت ممتازی نزد امیر برخوردار بودند. علم مدنیه در خانه «مدنیات» ـ که در قصر امیر قرار داشت ـ می زیست. او پس از سال 238 ق مرد.[2]

فضل مدنیّه

فضل مدنیّه کنیزی بود که در بغداد بزرگ شد و موسیقی را همان جا آموخت. سپس ازآن جا به سوی مدینه رفت و در خوانندگی مرتبه بالاتری کسب کرد. او و «علم مدنیه» و عده ای دیگر از کنیزان را، برای امیر عبدالرحمان بن حکم خریدند. عبدالرحمان آنان را به خاطر آواز نیکویشان و ظرافت ادبی که از آن برخوردار بودند بر دیگران ترجیح می داد. خانه مدنیات ـ محل سکونت آنان در کاخ ـ به آنها منسوب بود. فضل پس از سال 238 ق درگذشت.[3]

قلم رومیّهرومیّه کنیزی از اهالی اندلس; ولی اصالتاً رومی ـ از منطقه باسک ـ بود. او را در حالی که دخترکی خردسال بیش نبود، به مشرق زمین بردند. او در مدینه خوانندگی آموخت. سپس به دربار امیر عبدالرحمان بن حکم برده شد. او از موقعیت ممتازی نزد امیر بهره مند بود. در خانه (مدنیّاتِ) کاخ می زیست. قلم رومیّه، زنی ادیب، خوشنویس، حافظ اخبار گذشتگان و به فنون ادب آشنا بود. مرگ او پس از سال 238 ق اتفاق افتاده است.[4]

پی نوشت ها

[1] . پنج شنبه اول محرم سال 238 = 23 ژوئیه سال 852 ; یک شنبه شانزدهم رجب سال 238 = اول ژانویه سال 853 .

[2] . الاعلام زرکلی، ج 1، ص 284 ; وفیات الاعیان، ج 1، ص 199 ; تاریخ بغداد، ج 6، ص 345 ; العبر، ج 1، ص 426.

[3] . ابن عذاری، البیان المغرب، ج 2، ص 92 ; مقرّی، نفح الطیب، ج 1، ص 327 ; ابن قوطبه، تاریخ افتتاح الاندلس، ص 76 ـ 77 ; الحلّة السیراء، ج 1، ص 114 (حاشیه).

[4] . الاعلام زرکلی، ج 4، ص 76 ; البیان المغرب، ج 2، ص 80 ـ 93 ; نفح الطیب، ج 1، ص 322 ; تاریخ ابن اثیر، ج 6، ص 378 ; همان، ج 7، ص 69 ; العبر، ج 1، ص 428 ; عبدالله عنان، دولة الاسلام فی الاندلس، ص 247 ـ 267 ; سید عبدالعزیز سالم، تاریخ المسلمین فی الاندلس، ص 228 و پس از آن ; تاریخ الفکر الأندلسی، ص 4 ; الحلّة السیراء، ص 231 ـ 233.

[ 5 ] . الاعلام زرکلی، ج 4، ص 302 ; نفح الطیب، ج 1، ص 231 ; همان، ج 2، ص 214 ; تذکرة الحفّاظ، ج 2، ص 237 ; معجم البلدان، ج 1، ص 244 ; انباه الرواة، ج 2، ص 206 ; شذرات الذهب، ج 2، ص 90 ; العبر، ج 1، ص 427 ; تاریخ الفکر الأندلسی، ص 193 ـ 196.

[ 6 ] . نفح الطیب، ج 4، ص 136 ; ابن قوطیه، افتتاح الأندلس، ص 76 ـ 77.

[ 7 ] . همان.

[ 8 ] . نفخ الطیب، ج 2، ص 126 ; ابن قوطیه، افتتاح الاندلس، ص 76 ـ 77.

سال 239 ق = 853 ـ 854 م

رویدادها

* متوکل دستور داد تا کنیسه ها و کلیساهایی که در عهد اسلامی به وجود آمده بود، ویران کنند. هم چنین درباره یهودیان و مسیحیان، تصمیمات خوارکننده ای اتخاذ کرد. این عمل او باعث شد که مسیحیان برآشوبند و در شورش هایی که علیه حکومت عباسی در دمشق و حمص و لبنان روی می داد، شرکت کنند.

* ابوالعباس، محمد بن اغلب حاکم افریقا، شهری نزدیک (تاهرت) بنا کرد و آن را «عباسیه» نام می گذارد. خوارج به رهبری افلح بن عبدالوهاب اباضی، آن شهر را به آتش می کشند و از این بابت پاداشی از امیر اندلس دریافت می دارند.

* امیر محمد بن عبدالرحمان بن حکم حاکم اندلس، قلعه «رباح» را در طلیطله بنا می کند.

وقایع نظامی

جنگ های روم

* سردار علی بن یحیای ارمنی حاکم شهرهای مرزی شام به روم می تازد و در آن نفوذ می کند و تا نزدیکی شهر قسطنطنیه (استانبول) پیش می رود.

* سیسیل: عباس بن فضل حاکم سیسیل همراه با نیروهای رزم تابستانی شهر سورینا (Severina) را فتح می کند.

* اندلس: شورش مولّدین اندلس به رهبری عمر بن حفصون. رهبر این شورش با اعلام استقلال در منطقه کوهستان جنوب، شهرِ «ببشتر» را مرکز حکومت خویش قرار می دهد.

پی نوشت ها

[ 1 ] . دوشنبه اول محرم سال 239 = دوازدهم ژوئیه سال 853 ; دوشنبه 27 رجب سال 239 = اول ژانویه سال 854 .

[ 1 ] . الاعلام زرکلی، ج 4، ص 302 ; نفح الطیب، ج 1، ص 231 ; همان، ج 2، ص 214 ; تذکرة الحفّاظ، ج 2، ص 237 ; معجم البلدان، ج 1، ص 244 ; انباه الرواة، ج 2، ص 206 ; شذرات الذهب، ج 2، ص 90 ; العبر، ج 1، ص 427 ; تاریخ الفکر الأندلسی، ص 193 ـ 196.

[ 2 ] . نفح الطیب، ج 4، ص 136 ; ابن قوطیه، افتتاح الأندلس، ص 76 ـ 77.

[ 3 ] . همان.

[ 4 ] . نفخ الطیب، ج 2، ص 126 ; ابن قوطیه، افتتاح الاندلس، ص 76 ـ 77.

[ 5 ] . دوشنبه اول محرم سال 239 = دوازدهم ژوئیه سال 853 ; دوشنبه 27 رجب سال 239 = اول ژانویه سال 854 .