هزینه احداث کاخ های آن، به مبلغ 13500000 دینار قبالغ شد.

* ساختن مسجد قرویین (قیروانی ها) در شهر فاس.

* جانشینی احمد بن اسد بن سامان، به عنوان حاکم ماوراء النهر پس از مرگ برادرش، نوح بن اسد بن سامان.

بلایای طبیعی

* زلزله ای، شام، مصر، عراق و جزیره را فرا گرفت. متوکل پس از این حادثه 3000000 درهم میان مصدومان تقسیم کرد. در این زلزله، شهر «انطاکیه» ویران شد و برج های شهر فرو ریخت و باروهای مناطق مرزی و حصارهای آن، شکاف برداشت و مردمان زیادی در «لاذقیه»، «جبلة» و «رملة» در زیر آوار جان سپردند.

وقایع نظامی

جنگ ها و حملات

* روم: رومیان به فرماندهی امپراتور میخائیل سوم، سمیساط را محاصره کردند و افراد زیادی را به اسارت درآوردند. علی بن یحیای ارمنی فرمانده مناطق مرزی با غافلگیر ساختن رومیان، محاصره شهر را شکسته و به سپاه میخائیل سوم شکستی سخت وارد آورد.

امپراتور روم، با دادن رشوه از ساکنان قلعه «لؤلؤه» خواست تا تسلیم شوند. اما آنان پیک امپراتور را دست گیر کرده و همراه با اموال اهدایی دیگر، نزد متوکل فرستادند.

* فضل بن قارن با ناوگانی به سواحل روم یورش برده و بر «انطاکیه» استیلا یافت.

* حمله نورماندی ها به اندلس: در دومین حمله دریایی که از سوی نورماندی ها به سواحل اندلس صورت گرفت، ناوگان اندلس به فرماندهی خشخاش بن سعید توانست با به آتش کشیدن کشتی هایشان، آنان را وادار به فرار کند. خشخاش نیز در این نبرد به قتل رسید.

شورش ها

* افریقیه: خوارج بربر طرابلس علیه ابوابراهیم احمد بن اغلب حاکم افریقا سر به شورش برداشتند; اما ابوابراهیم این قیام را قلع و قمع کرد.

* اندلس: راهبِ شورشی «ایلوخیو» که آشوب هایی را برپا کرده بود دست گیر شد و در «کردوبا» به قتل رسید.

درگذشتگان

* ایولوخیو.

* خشخاش بن سعید.

* ذوالنون مصری.

* محمد بن حبیب.

* محمد بن زیاد بن ابیه.

* نوح بن سامان.

* هلال الرأی.

ایولوخیو (Eologio)

ایولوخیو، رهبر آشوب گران عرب های غیر اصیل مسیحی بود ; که در دوران حکومت امیر عبدالرحمان دوم پسر حکم و پسرش امیر محمد در قرطبه می زیست. وی راهبی از دودمان عرب های غیر اصیل و ثروت مند بود که چند برادر داشت، یکی از آنها در امور دولتی و بقیه به تجارت اشتغال داشتند. روی آوری جوانان مسیحی به فراگیری زبان عربی و فرهنگ آن به جای زبان لاتینی ـ که زبان کتاب مقدس و شیوه قدیسان بود ـ بر ایولوخیو گران آمد. از این رو خواست به هر راهی شده از این استقبال جلوگیری کند و آنان را به خواندن زبان لاتین وادارد و برای این کار، شعری به زبان لاتین با همان وزن و قافیه اشعار عربی برای آنها سرود، اما این کوشش با ناکامی مواجه شد. از آن زمان به بعد مبارزه او با فرهنگ اسلامی به مبارزه علیه اسلام مبدل گشت. او راهبان افراطی پیرو خویش را نیز به این کار ترغیب کرد. براساس این سیاست، راهبان به مجامع عمومی; مانند مساجد و میادین که محل اجتماع مردم بود، می رفتند و علناً به پیامبر اسلام ناسزا می گفتند. مسلمانان، راهبان را دست گیر کرده، یک یک نزد قاضی می بردند. قاضی نیز سعی می کرد تا آنان را مجاب کند از کردارشان دست بردارند; ولی راهب نمی پذیرفت. در نتیجه به دستور قاضی اعدام می شد. قربانی این جریان جنون آمیز و انتحاری عده ای از مردان، زنان و راهبان بودند. پس از این جریانات بود که در سال 237 ق / 852 م امیر عبدالرحمان دوم مجمعی دینی تشکیل داد و اسقف های اندلس را به ریاست سراسقف اشبیلیه «سویل» در «کوردوبا» برای بحث درباره این حرکت فرا خواند. این مجمع با صدور بیانیه ای، اقدامات مسیحیان افراطی را محکوم کرد و آن را خلاف تعالیم کلیسا و خروج علیه کلیسا دانست. حکومت با دست گیری «ایولوخیو» و پیروانش و به زندان انداختن آنها، آرامش را به مملکت بازگرداند. در دوره حکومت امیر محمد بن عبدالرحمان «ایولوخیو» آزاد شد و به اسقفی شهر «طلیطله» منصوب شد. ولی دیرزمانی نگذشت که به «کوردوبا» بازگشت تا به فعالیت سابق خویش ادامه دهد. این جا بود که، امیر محمد دیگر درنگ را جایز ندانست و در یازدهم مارس 859 م مصادف با سال 245 ق دستور قتل او را صادر کرد. پیدایش این حرکت دینی افراطی که توسط «ایولوخیو» صورت گرفت، نتیجه پذیرش فرهنگ عرب از سوی جوانان مسیحی و علاقه به فراگیری زبان عربی از سوی آنان در اسپانیا بود.[1]

خشخاش بن سعید

خشخاش بن سعید بن اسود، فرمانده دریایی دوران حکومت عبدالرحمان و فرزندش محمد بود. وی از خاندانی مشهور در «بجانه»

[1] . دولة الاسلام فی الاندلس، ص 258 ـ 260 ; تاریخ المسلمین و آثارهم فی الاندلس، ص 241 ـ 242.