پرداخت و در نهایت به سال 249 ق در صحنه جنگ به قتل رسید.[1]

مازنی

ابوعثمان، بکر بن محمد بن حبیب بن بقیّة از قبیله مازن بن شیبان بود، از این رو به «مازنی» شهرت یافت. وی از ائمه علم نحو در زمان خود به شمار می رفت. علم نحو را از ابوعبیده معمّر بن مثنّی و اصمعی و ابوزید انصاری آموخت و ابوعباس مبرّد از وی کسب علم و دانش کرد. مازنی در پرهیزگاری و زهد همانند فقیهان بود. در بصره زاده شد و همان جا زندگی را وداع گفت. در روزگار معتصم به بغداد رفت و معاصر با واثق و متوکل بود و از عطایای آن دو بهره مند شد. وی نخستین کسی بود که علم صرف را که پیش از آن با نحو آمیخته بود، به صورت جداگانه تدوین کرد. کتاب هایی چون کتاب القرآن، مایلحن به العامه، علل النحو، تفسیر کتاب سیبویه، کتاب العروض و کتاب القوافی و ... از تألیفات اوست.[2]

پی نوشت ها

[1] . چهارشنبه اول محرم سال 249 = 24 فوریه سال 863 ; شنبه هفدهم ذی القعده سال 249 = اول ژانویه سال 864 .

[2] . البیان المغرب، ج 1، ص 113 ـ 114 ; ابن الخطیب، اعمال الأعلام، بخش سوم، ص 23 ; الحلة السیراء، ص 164 ; تاریخ ابن اثیر، ج 5، ص 300 ; همان، ج 6، ص 519 ; ابن خلدون، ج 4، ص 431.

[ 3 ] . تاریخ طبری، ج 9، ص 263 264 ; تاریخ ابن اثیر، ج 7، ص 97 و 117 ـ 123.

[ 4 ] . الاعلام زرکلی، ج 5، ص 77 ; الأغانی، ج 10، ص 203 ; وفیات الاعیان، ج 2، ص 355 ; تاریخ طبری، ج 11، ص 86 ; تاریخ بغداد، ج 11، ص 367 ; طبقات الشعراء، ص 319 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 317 ; همان، ج 11، ص 4 ; عیون الاخبار، ج 2، ص 317 ; نهایة الارب، ج 2، ص 97 ; همان، ج 3، ص 93 ; مروج الذهب، ج 4، ص 29 ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 3، ص 43 ; زیدان، تاریخ آداب اللغة العربیة، ج 2، ص 89 ; فرّوخ، تاریخ الأدب العربی، ج 2، ص 289.

[ 5 ] . الاعلام زرکلی، ج 5، ص 184 ; النجوم الزاهره، ج 2، ص 245 و 279 ; تاریخ طبری، ج 9، ص 190 و پس از آن.

[ 6 ] . تاریخ طبری، ج 9، ص 207 و پس از آن (رویدادهای سال های 242 249 ق).

[ 7 ] . الاعلام زرکلی، ج 2، ص 44 ; وفیات الاعیان، ج 1، ص 283 ; معجم الادباء، ج 2، ص 280 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 352 ; الفهرست، ص 57 ; انباه الرواة، ج 1، ص 246 ; شذرات الذهب، ج 2، ص 223 ; تاریخ بغداد، ج 7، ص 93 ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 2، ص 162.

سال 250 ق = سال 864 ـ 865 م

رویدادها

* درگذشت زیادة الله «ثانی» اغلبی حاکم افریقیه و جانشینی برادرش محمد ثانی که به (ابوغرانیق) مشهور بود.

* حسن بن زید بن محمد پس از استیلا بر طبرستان حکومتی علوی برپا کرد.

* درگذشت احمد بن اسد بن سامان بنیان گذار دولت «سامانیان» در خراسان و جانشینی پسرش نصر بن احمد.

* رهبری قبیله «بنی احیضر» در حجاز و یمامه.

* توسعه مسجد «زیتونه» در تونس.

وقایع نظامی

جنگ ها

* دریای مدیترانه (جزیره کریت): شعیب بن عمر بن عیسی اندلسیمعروف به «ابن غلیظ» به جزیره «کریت» حمله کرد.

انقلاب ها

* شورش های علویان: یحیی بن عمر بن یحیی طالبی (نوه زید بن علی زین العابدین) در کوفه به همراهی گروهی از اعراب و همگامی زیدیه با او، دست به شورش زدند. او مردم را به پیروی از «رضی من آل محمد» یعنی کسی از آل پیامبر که مورد قبول مسلمانان باشد، دعوت می کرد. « مستعین» لشکری برای جنگ با او فرستاد و او در میدان نبرد کشته شد.

* حسن بن زید بن محمد (نوه حسین بن علی) در طبرستان سر به شورش برداشت و پس از پیوستن دیلمیان به او، بر «ری» استیلا یافت و کار او بالا گرفت.

* حمص: اهل حمص و قبایل «کلب» بر کارگزار خویش «فضل بن قارن » شوریدند و سردار «موسی بن بغا » به قصد قلع و قمع شورش بدان سو حرکت کرد. موسی پس از جنگی که در «رستن» روی داد و به قتل عام اهالی و اسارت اشراف و بزرگان شهر انجامید، توانست شورش را سرکوب کند.

درگذشتگان

* ابن سامان (احمد).

* جهضمی.

* حارث بن مسکین.

* حسن بن وهب.

* حسین بن ضحاک.

* حمدان تغلبی.

* زیادة الله بن محمد بن اغلب.* زید بن موسی طالبی.

* غزال.

* فضل بن مروان.

* یحیی بن عمر طالبی.

ابن سامان (احمد)

احمد بن اسد بن سامان، برادر نوح بن سامان و حاکم سمرقند بود. مأمون او را به ولایت فرغانه گماشت. در سال 245 ق ـ که برادرش نوح درگذشت ـ متوکل، حکومت سمرقند را به احمد واگذاشت.

او مردی دانشمند بود. حدیث روایت می کرد و از وی نیز حدیث روایت شده است. از وی هفت پسر باقی ماند که نصر بن احمد سامانی یکی از آنان است. نصر بن احمد در سال 261 ق حکومت طاهریان را به حکومت خود ضمیمه کرد. از این رو او را مؤسس و بنیان گذار دولت سامانیان می دانند.(4)

[ 1 ] . تاریخ طبری، ج 9، ص 207 و پس از آن (رویدادهای سال های 242 ـ 249 ق).

[ 2 ] . الاعلام زرکلی، ج 2، ص 44 ; وفیات الاعیان، ج 1، ص 283 ; معجم الادباء، ج 2، ص 280 ; البدایة والنهایه، ج 10، ص 352 ; الفهرست، ص 57 ; انباه الرواة، ج 1، ص 246 ; شذرات الذهب، ج 2، ص 223 ; تاریخ بغداد، ج 7، ص 93 ; بروکلمان، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج 2، ص 162.

[ 3 ] . یک شنبه اول محرم سال 250 = 13 فوریه سال 864 ; دوشنبه 29 ذی القعده سال 250 = اول ژانویه سال 865 .

[ 4 ] . الاعلام زرکلی، ج 1، ص 12 ; النجوم الزاهره، ج 3، ص 83 ـ 84 ; بروکلمان ، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ص 262.