اردبیل: از معروف ترین شهرهای سرزمین آذربایجان است که نزدیک ساحل جنوب غربی دریای مازندران قرار دارد و تا اواسط دوران حکومت عباسیان، مرکز آن منطقه بوده است.

اردن: نامِ یکی از مناطق پنجگانه شام است. اردن شامل منطقه ای وسیع بود که غور، طبریه، صور و عکا و هم چنین شرق رود اردن و بلقاء را در بر می گرفت.

ارزنجان: از شهرهای ارمنستان که در کناره راستِ رود فرات وغرب شهر ارض روم قرار دارد.

ارزن: از شهرهای ناحیه جزیره و نزدیک میّافارقین. آن جا شهر دیگری وجود دارد که اعراب آن را ارزن الروم می خواندند و امروزه ارض روم نام دارد.

آرل (Arles): شهری است در جنوب فرانسه و در ساحل رودخانه راین.

ارمنستان: منطقه کوهستانی با کوه های نیمه مرتفع; حدود آن از غرب به آسیای صغیر، از شرق و جنوب شرقی به ارتفاعات آذربایجان و ساحل جنوبی دریای مازندران، از شمال و شمال شرقی به دریای سیاه و قفقاز، و از جنوب به شمال غربی جزیره محدود می شود. ارمنستان به دو بخش تقسیم می شد: 1ـ ارمنستان بزرگ که مرکز آن شهر خلاط است; 2ـ ارمنستان صغیر که مرکز آن شهر تفلیس است.

ارمنستان در قدیم مورد اختلاف رومیان و ایرانیان بود; ولی سرانجام با معاهده ای میان دو دولت تقسیم شد. این معاهده میان امپراتور روم، تیئودوسیوس بزرگ (379 ـ 395 م)، و پادشاه ساسانی، بهرام چهارم، (338 ـ 399 م) به امضا رسید.

ارمیه: شهری واقع در استان آذربایجان ایران، بر کرانه غربی دریاچه ارومیه. این شهر را اورمیه نیز می خوانند.

ارواد: نام جزیره ای است در دریای مدیترانه که مقابل ساحل شرقی آن و نزدیک شهر طرطوس (سوریه) قرار دارد. جزیره ای نیز به همین نام ـ و با نام یونانی اگزکوس Xekosـ در دریای مرمره و نزدیک استانبول قرار دارد. اعراب از این جزیره به عنوان پایگاهی برای تهاجم به قسطنطنیه (استانبول کنونی) استفاده می کردند.

ازمیت: شهری است بیزانسی در کناره شرقی دریای مرمره. این شهر در گذشته نیکومیدیا (Nicomedia) نام داشته است.

ازنیق: شهری است بیزانسی در ساحل دریاچه اَزنیق و در شرق دریای مرمره در گذشته به آن نیکیا (Nicaea) می گفتند.

اسپانیا (Hispania - Espana): ایبریا به نام قبایل ایبیر که در عصر نوسنگی در آن جا سکونت گزیدند نیز خوانده می شود.

اسپانیا، شبه جزیره ای است شامل اسپانیا و پرتغال. گفته می شود نام اسپانیا برگرفته از کلمه فینیقی شفن به معنای خرگوش است; زیرا فینیقی ها در آن جا خرگوش های فراوان یافتند و آن را سرزمین خرگوش ها نامیدند. برخی نیز گفته اند از کلمه هیسپریا (Hisperia) به معنی ستاره غرب گرفته شده است. بخش جنوبی اسپانیا به نام اندلس شناخته می شود. از مهم ترین شهرهای اندلس می توان سویل، غرناطه، مالقه»، مریه، و مرسیا را نام برد. اعراب در سال 92 ق اندلس را تصرف کردند; اما در سال 898 ق / 1492 م عمر حکومتشان در آن سامان، به سر آمد.

اسیجا (Ecija): شهری است در کنار رودخانه شنیل و در جنوب شرقی و نزدیک شهر قرطبه.

استرآباد: دومین شهر منطقه گرگان که بر ساحل جنوب شرقی دریای مازندران قرار دارد.

استوریا: ر . ک: اشتوریش.

اسفراین: شهری است در خراسان و از نواحی نیشابور که در میانه راه گرگان قرار دارد. این شهر قبلا مهرجان نام داشت. دانشمندان زیادی از جمله ابواسحاق ابراهیم بن محمد اسفرایینی ـ که از ائمه شافعیان است ـ به این شهر منسوبند.

آسفی: شهری است بر کرانه اقیانوس اطلس و در منتهی الیه مغرب.

آسک: از شهرهای اهواز و نزدیک ارّجان که شاه قباد، پدر خسرو انوشیروان، آن را بنا نهاد.

اسکندریه: از شهرهای بزرگ مصر که بر کناره دریای مدیترانه واقع است. اسکندر مقدونی آن را در سال 323 ق.م بنا کرد و به نام وی نیز خوانده شد. این شهر تا زمان فتح آن توسط رومیان، مرکز حکومت پادشاهان بطلمیوسی بود; گروه زیادی از علما و شعرا به آن سامان منسوبند. این شهر هم چنین مرکز فرهنگ هیلینی بود. شهرهای دیگری نیز به نام های اسکندریه و اسکندرونه در آن جا وجود دارد.

اَشبونه (Lisboa-Lisbonne): که لشبونه و لیسبون نیز خوانده می شود، پایتخت فعلی پرتغال است. لیسبون در کناره اقیانوس اطلس و در دهانه رود تاجو قرار دارد.

اشبیلیه (سویل = Sevilla): شهری بزرگ در اندلس که مسلمانان آن را تصرف کردند; این شهر در غرب غرناطه و مشرف بر رود وادی الکبیر قرار دارد. این نام مشتق از نام فینیقی هیسپالی (Hispalis) ـ به معنی دشت وسیع و هموار ـ است. اشبیلیه (سیویل) در دوران حکومت بنی عبّاد و موحدین شکوفا شد; آن گاه در سال 1248 م به دست اسپانیایی ها افتاد. دانشمندان بسیاری از جمله ابن الدیباج ابوالحسن علی بن جابر، شیخ اندلس، ابن وثیق ابواسحاق ابراهیم بن محمد الأشبیلی، شیخ قرّا، ابوبکر بن محمد بن العوّام، صاحب کتاب الفلاحة، ابن هانی اندلسی، امیر الشعرا اندلس، و ابوبکر محمد بن عبدالله، مشهور به ابن عربی معافری اشبیلی، به اشبیلیه منسوبند.