اين حديث، بيّنه (شهادت عدلين) را در موردي که حديث وارد شده است (موضوع خصومت و قضاء) حجّت شرعي و معتبر مي‌داند و چون کلمه‌ي اشياء جمع است و دلالت بر عموم دارد، به‌ويژه اين‌که با کلمه‌ي «کلّ» مورد تأکيد قرار گرفته است، مي‌توان مضمون حديث را توسعه داد. به اين معني که، بيّنه مي‌تواند هر موضوعي از موضوعات که داراي حکم شرعي است، از جمله رشد را اثبات نمايد. برخي از فقها[1] با صراحت اين معني را بيان داشته‌اند.

هـ ـ فحواي ادّله‌اي که دلالت دارد، رؤيت هلال[2] و عدالت، با شهادت شهود، ثابت مي‌شود. هر چند حاکم در اين‌باره حکم نداده باشد.[3]

و ـ وجود سيره‌ي قطعي، بر اين‌که با افراد مجهول الحال (آنان که سفيه بودنشان اثبات نگرديده است) همانند افراد رشيد معامله مي‌شود.[4]

ز ـ چنان‌چه اثبات رشد، نياز به حکم حاکم داشته باشد، مستلزم حرج و مشقّت است و حکم حرجي در دين نيست.[5]

ب: اثبات رشد با خبرثقه

بعضي از فقيهان[6] بر اين باورند که رشد با خبر ثقه نيز اثبات مي‌گردد و ادّله‌اي که دلالت دارد بر حجّيت خبر ثقه در احکام، همان ادّله بر حجيت آن در موضوعات نيز دلالت دارد. و عمده‌ترين دليل در اين خصوص، سيره و روش قطعي عقلا است، زيرا آن‌ها پيوسته در امور خود، اعمّ از اموري که مربوط به زندگي مادّي و دنيوي آن‌هاست و يا امور اخروي و احکام شرعي، به خبر ثقه اعتماد دارند و عدم ردع آن از ناحيه‌ي شرع مقدّس، به منزله تأييد و امضاي آن محسوب مي‌گردد، بنابراين شرعاً حجّت است و فرقي بين احکام و موضوعات نمي‌باشد.

[1] . موسوعة الامام الخويي «کتاب الطهارة»2: 263ـ264.

[2] . وسائل الشيعة292:10 باب 12، من ابواب ثبوت رؤيت الهلال بالشياع.

[3] . المناهل: 95.

[4] . جواهر الکلام52:26، جامع المدارک368:3.

[5] . المناهل: 95، مجمع الفائدة و البرهان199:9.

[6] . جامع المدارک368:3.