ج: تقسيم ولايت به اعتبار کمال و بلند مرتبه بودن آن

ولايت به اين اعتبار به چند نوع تقسيم مي‌شود، که مهم‌ترين آن‌ها عبارتند از:

1ـ ولايت خداوند متعال بر مخلوقات، که بالاترين، کامل‌ترين و قوي‌ترين ولايات است، زيرا قوام و بقاي همه موجودات هستي به وجود با برکت خداست. (فَاللهُ هُوَ الوَلِيُّ)[1].

2ـ ولايت پيامبر(صلي الله عليه وآله) و خلفا و جانشينان معصوم و بر حق آن‌حضرت، امير المؤمنين و اولاد طاهرينش(عليهم السلام).

قسم دوّم نيز به دو قسم، قابل تقسيم است:

الف: ولايت تکويني: اين ولايت عبارت است از سلطه بر موجودات جهان هستي، و از امور باطني و صفات نفساني و نعمت‌هاي ربّاني است که با داشتن آن، شخص مي‌تواند در جهان هستي نفوذ وتصرّف نمايد. اين صفت از لحاظ قوه و ضعف، داراي مراتبي است که در اثر قرب و بُعد به سوي وليّ مطلق، يعني پروردگار جهان، به افرادي از انسان‌ها داده مي‌شود. وجود چنين مقامي براي پيامبران الهي به ضرورت دين و صريح قرآن کريم، ثابت و حتمي است و براي امامان معصوم(عليهم السلام) و نيز فاطمه زهراء(عليها السلام)‌ طبق اخبار متواتره و اعتقادات شيعه ثابت است.

در قرآن کريم، آيات بسياري بر ثبوت اين ولايت براي رسولان الهي دلالت دارد. از جمله به نقل از عيسي بن مريم(عليها السلام) مي‌فرمايد: (أَنّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللهِ وَ أُبْرِىُ اْلأَكْمَهَ وَ اْلأَبْرَصَ وَ أُحْيِ الْمَوْتَى‌ بِإِذْنِ اللهِ)[ 1 ] من براي شما از گِل، صورت پرنده‌اي را مي‌آفرينم و آن‌گاه در آن مي‌دمم، سپس به اذن خدا پرنده‌اي خواهد شد، و من کور مادر زاد و مرض برص را شفا مي‌دهم و مرده را زنده مي‌کنم، همه اين‌ها به اذن خداوند است.

ب: ولايت تشريعي: اين ولايت عبارت است از سلطه تشريعي و منصب قانوني، و از امور اعتباري و مناصب جعلي است که با داشتن آن، شخص، حق تشريع و جعل قانون را دارد. اين قسم از ولايت نيز مراحلي دارد مانند: ولايت تبليغ (بيان احکام), ولايت تفويض، ولايت قضا، ولايت اجرا حدود، ولايت اطاعت در اوامر شرعيّه، ولايت اطاعت در اوامر

[1] . سوره شوري 42: 9.

[ 2 ] . سوره آل عمران 3: 49.