البتّه در اين‌که آغاز اين مرحله از چه زماني است، ميان فقها اختلاف نظر وجود دارد. برخي از فقيهان در بعضي از مسائل فقهي ابتداي اين مرحله را سن ده سالگي دانسته‌اند.[1] برخي ديگر سن هفت يا هشت سالگي را ملاک قرار داده‌اند[2]

علّت اختلاف نظر در اين مسأله، رواياتي است که در تعيين سن کودک مميّز، به جهت بيان بعضي ازاحکام مستحبّي از ائمّه معصومين(عليهم السلام) صادر شده است. تعداد اين‌گونه روايات زياد است و در ابواب مختلف پراکنده است. در اين مجال به برخي از آن‌ها اشاره مي‌کنيم:

بعضي از روايات ابتداي مرحله‌ي تميز در کودک را شش سالگي مي‌داند، مانند اين‌که در حديث صحيح، محمد بن مسلم مي‌گويد: از امام صادق يا باقر(عليهما السلام) سؤال نمودم، چه زماني بايد کودک نماز بخواند؟ فرمودند: «اِذَا عَقَلَ الصَّلاةَ»، يعني آن‌گاه که نماز را بفهمد. گفتم چه زماني مي‌فهمد؟ فرمودند: آن‌گاه که شش ساله شد.[3]

برخي ديگر از روايات ابتداي اين مرحله را بين سنين شش و هفت سالگي قرار داده است. مانند اين‌که در حديث صحيح ديگري از امام صادق(عليه السلام) سؤال شده است: چه زمان بايد کودک را در انجام نماز مؤاخذه نمود؟ فرمودند: بين شش و هفت سالگي.[4]

گروه سوّم روايات، اين مرحله را بين هفت تا نه سالگي معرفي نموده است.[5] و گروه چهارم، آن را ده سالگي مي‌داند. مثل اين‌که از امام صادق(عليه السلام) نقل شده که فرمود: آن‌گاه که کودک ده ساله شود جايز است در يک سوم از اموال خودش وصيت نمايد.[6]

و در نهايت گروه پنجم از روايات، ملاک مميّز بودن کودک را قدرت فهم مطالب و تشخيص امور قرار داده‌اند. از امام کاظم(عليه السلام) سؤال شده آيا کودکي که به حدّ بلوغ نرسيده

[1] . تذکرة الفقها4: 335، المهذّب2: 288، الوسيلة: 323.

[2] . الحدائق الناضرة13: 416، مختلف الشيعة7: 306، جامع المدارک2: 229، کنز الفوائد2: 530، السرائر2: 653.

[3] . وسائل الشيعة 4: 18 ـ19، باب 3، من ابواب أعداد الفرائض ح2، تهذيب الاحکام 2: 381، ح6.

[4] . وسائل الشيعة 4: 18، باب 3، من ابواب اعداد الفرائض، ح1، تهذيب الاحکام 2: 381، ح7.

[5] . تهذيب الاحکام2: 380 ح1، اصول الکافي 3: 409 ح1.

[6] . تهذيب الاحکام9: 182 ح7؛ اصول الکافي 7: 29، ح 4.