مرتبه‌ي آن را موضوع احکام قرار داده است، يعني بلوغ اشد که با کمال انسان در قواي جسماني و روحاني تحقّق مي‌يابد.

در آياتي که ذکر شد به سه بلوغ اشاره شده و يا به تعبيري دقيق تر، واژه‌ي بلوغ با سه تعبير توصيف و مشخص گرديده است: بلوغ حُلُم، بلوغ نکاح و بلوغ أشد. در صفحات بعد در مورد واژه‌ي سوّم، بيش‌تر توضيح خواهيم داد.

ب: روايات

روايات بسياري در حدّ استفاضه بلکه متواتره، بر اين نظريه که احتلام علامت بلوغ است، دلالت دارد. ما اين‌ها را به چند دسته تقسيم و در هر مورد به عنوان نمونه فقط يک روايت ذکر مي‌نماييم:

دسته‌ي اوّل: رواياتي است که دلالت دارد، کودک بعد از احتلام از حالت يتيمي و صغر خارج و به مرحله‌ي مرد و يا زن بودن مي‌رسد.

در روايت صحيحه، هشام از امام صادق(عليه السلام) نقل مي‌کند که فرمود: «إنقطَاعُ يُتمِ اليَتِيمِ بِالاحتِلَامِ... » مرحله‌ي يتيمي کودک و نياز داشتن به سرپرست، با احتلام او پايان مي‌يابد و همان زمان وقت بلوغ اوست. اگر محتلم شود و به رشد عقلي نرسد و سفيه و يا کودک باشد، بايد ولي او اموالش را نگه دارد و در اختيارش قرار ندهد.[1]

دسته‌ي دوّم: رواياتي است که دلالت دارد وجوب نماز و روزه، بر احتلام معلّق شده است. در روايت موثّق، عمار ساباطي مي‌گويد: از امام صادق(عليه السلام) سؤال کردم: چه زمان بر کودک نماز واجب مي‌شود؟ فقال: «اِذَا أَتَي عَلَيهِ ثَلَاثَ عَشَرةَ سَنَةً فإن اْحتَلَمَ قَبلَ ذَلِکَ فَقَد وَجَبَت عَلَيهِ الصَّلاةُ...»[2] آن‌گاه که سيزده ساله شود و اگر قبل از آن محتلم شود نماز بر او واجب مي‌گردد. و در مورد روزه فرمود: «عَلي الصَّبِيِّ اِذَا اِحَتلَم الصِّيامٌ... »[3] بر کودک آن‌گاه که محتلم شود، روزه واجب مي‌شود.

[1] . وسائل الشيعة18: 409، باب 1، من ابواب الحجر، ح1.

[2] . همان1: 45، باب 4، من ابواب مقدمة العبادات، ح12.

[3] . همان،10: 236، باب 29، من ابواب الصوم، ح7.