دسته‌ي سوّم: رواياتي است که مي‌گويد بر زن واجب نيست موي سر خود را از کودکي که محتلم نشده است، بپوشاند. در روايت صحيح احمد بن محمّد بن ابي نصر، از امام رضا(عليه السلام) نقل مي‌کند که فرموده‌اند: «يُؤخَذُ الغُلامُ بالصَّلاةِ و هُوَ اِبْنُ سَبِع سِنِينَ، وَ لا تُغَّطِّي المَرأةُ شَعرَهَا مِنهُ حَتَّي يَحتَلِمَ»[1]. کودک از سن هفت سالگي به انجام نماز ترغيب و در ترک آن نکوهش مي‌شود ـ تا در وقت تکليف به نماز خواندن عادت نمايد ـ و لازم نيست زن موهاي خود را از کودک تا زماني‌که محتلم نشده، بپوشاند.

دسته‌ي چهارم: رواياتي است که دلالت دارد بعد از احتلام کودک، حدود الهي به طور کامل بر وي جاري و مشمول تکاليف مي‌گردد. حديث معروف «رفع قلم» که شيعه[2] و سنّي[3] از پيامبر اکرم(صلي الله عليه وآله) نقل کرده‌اند، بر همين معني دلالت دارد.

هم‌چنين شيخ کليني در کافي با سند صحيح از حمران نقل نموده است که گفت: از امام باقر(عليه السلام) سؤال کردم چه زمان کودک به طور کامل مشمول اجراي حدود مي‌شود؟ قال: «إذا خَرَجَ عَنهُ اليُتمُ وَ ادرَکَ» آن‌گاه که از حالت يتيمي ـ و اين‌که نياز به سرپرست داشته باشد ـ خارج شده و داراي ادراک گردد. سؤال نمودم: آيا براي اين مرتبه علامتي است که بتوان آن را شناخت؟ فقال: «اِذَا احتَلمَ»[4] علامت آن احتلام است.

6. مباحث مطرح شده در ذيل علامت اوّل

فقيهان در مباحث فقه استدلالي در ذيل علامت اوّلِ بلوغ به ذکر مباحث دقيق تخصّصي در اين زمينه پرداخته‌اند که به فهرست مهم‌ترين آن‌ها اشاره مي‌گردد:

1ـ مقصود از علامت بودن خروج مني، استعداد خروج و قدرت بر انزال است.[5]

[1] . همان،20: 229، باب 126، من ابواب مقدمات النکاح، ح3.

[2] . الخلاف5: 271، دعائم الاسلام1: 194.

[3] . سنن الکبري،8: 409 ح11493و 471 ح11644.

[4] . الکافي7: 197، باب حدّ الغلام و الجارية ح1، وسائل الشيعة1: 43، باب 4، من ابواب مقدمة العبادات، ح2.

[5] . مفتاح الکرامة (طبع قديم)5: 237، جواهر الکلام26: 11ـ12، المناهل: 87 ـ 88.