2ـ شرط نيست که خروج مني همراه با درک لذّت و شهوت باشد، بلکه به هر صورت خارج شود علامت بلوغ است.[1]

3ـ شرط نيست که مني با جهش و جستن خارج شود.[2]

4ـ اگر مني استعداد خلقت به حسب نوع انسان‌ها داشته باشد (هر چند در بعضي اشخاص و در بعضي احوال اين‌گونه نباشد) مي‌تواند علامت قرار گيرد.[3]

5ـ خروج مني از موضع معتاد بايد صورت پذيرد.[4]

6ـ مشهور در بين فقها اين است که اين علامت (خروج منّي) اختصاص به مردان ندارد، بلکه مشترک بين زنان و مردان مي‌باشد.[5]

در روايت صحيح، محمد بن اسماعيل بن بزيع مي‌گويد: از امام رضا(عليه السلام) سؤال کردم، مردي با زن خود در غير فرج مجامعت مي‌نمايد و از زن آب خارج مي‌شود، آيا غسل بر او واجب است؟ فرمودند: بله.[6]

در روايت صحيح ديگري از امام صادق(عليه السلام) سؤال شده، اگر زن در خواب ببيند با او مجامعت شده است، حکمش چيست؟ قال: «إن اَنزَلت فَعَلَيهَا الغُسلُ و اِن لَم تُنزِلَ فَلِيسَ عَلَيهَا الغُسلُ»[7]. اگر انزال شود غسل بر او واجب مي‌گردد، در غير اين صورت چيزي بر او نيست.

7. علامت دوّم: انبات (رويش موي خشن)

فقيهان بر اين حکم اتفاق نظر دارند که رويش موي خشن (زبر) بر عورت زن و مرد، نشانه‌ي بلوغ آن‌ها است.[8] ادّله اين مسأله چنين است:

[1] . تحرير الاحکام الشرعيه 2: 534، تذکرة الفقها14: 191، ارشاد الأذهان 1: 395.

[2] . شرائع الاسلام2: 99، قواعد الاحکام2: 133، موسوعة الامام الخويي6: 247، مستمسک العروة الوثقي 3: 8 ـ 9، المختصر النافع: 231.

[3] . مسالک الافهام 4: 142، جامع المقاصد5: 181، جواهر الکلام26: 12، ارشاد الأذهان1: 395، المناهل: 87.

[4] . التنقيح الرائع1: 66، جامع المدارک3: 362، جامع المقاصد5: 181، المناهل: 87، مسالک الافهام4: 143.

[5] . المبسوط2: 249، السرائر1: 367، شرائع الاسلام2: 99، تحرير الوسيلة2: 13، مجمع الفائدة و البرهان9: 185.

[6] . وسائل الشيعة2: 186، باب 7، من ابواب الجنابة، ح3.

[7] . همان: 187 ح5.

[8] . تذکرة الفقها14: 186، قواعد الاحکام2: 133، مدارک الاحکام6: 185، سلسله تأليفات شيخ انصاري (کتاب الصوم): 207.