مشهور اين است که علامت است.[1] زيرا به‌تدريج حاصل مي‌شود، در حالي‌که بلوغ اين‌گونه نيست. به علاوه ابتداي زمان رويش معلوم نيست.[2]

3ـ براي مردان، رويش موي زبر در صورت و لب نيز علامت بلوغ است.[3]

8. علامت سوّم: سن بلوغ

در اين قسمت بايد در دو مطلب تحقيق شود:

مطلب اوّل: سن بلوغ در پسران

مشهورترين[4] نظريه در ميان فقيهان، از گذشته تا به حال (قدماء، متأخّرين و معاصرين) اين است که سن بلوغ در پسران پانزده سال تمام است.[5] در قوانين جمهوري اسلامي ايران نيز معيار بلوغ در سن پسر، پانزده سال تعيين شده است.[6]

9. ادلّه فقهي معيار سن بلوغِ پسران

1ـ اجماع.[7]

2ـ بعضي از فقها معتقدند آيه شريفه (وَ ابتَلُوا اليَتَامَي حَتَّي اِذا بَلَغُوا النِّکَاحَ...)[8] که توضيح آن در علامت اوّل بيان گرديد، بر اين علامت نيز دلالت دارد، زيرا مقصود

[1] . الحدائق الناضرة20: 346، تحرير الأحکام الشرعية2: 535، مسالک الافهام4: 141، جامع المقاصد5: 181.

[2] . تفصيل الشريعة (کتاب المضاربة و الحجر): 280.

[3] . المبسوط1: 365، تحرير الاحکام الشرعيه2: 535، رياض المسائل9: 238، الحدائق الناضرة20: 346.

[4] . برخي ديگر چهارده سال را ملاک قرار داده‌اند. علامه حلّي در مختلف الشيعة5: 431، اين نظريه را از ابن جنيد نقل نموده، در مهذّب البارع2: 513، نيز همين نظريه مورد پذيرش قرار گرفته است. برخي ديگر سيزده سال را ذکر نموده‌اند. مجمع الفائدة و البرهان9: 189، کفاية الأحکام1: 581، مدارک الأحکام6: 159. و گروه سوّم بين عبادات و حدود و معاملات تفصيل قائل شده و معتقدند نسبت به اجراء حدود و انجام معاملات، حدّ بلوغ پسران، پانزده سال است. و در عبادات کم‌تر است. الحدائق الناضرة13: 185.

[5] . شرائع الاسلام2: 100، مسالک الافهام4: 144، ارشاد الأذهان1: 395، تحرير الوسيلة2: 13، تفصيل الشريعة (کتاب المضاربة و الحجر): 287.

[6] . قانون مدني با آخرين اصلاحات و الحاقات، تبصره 1 از ماده‌ 1210.

[7] . الخلاف3: 282ـ283، مسالک الافهام4: 144، کنز العرفان2: 138، جواهر الکلام26: 16.

[8] . سوره نساء4: 6.