سمسار و احمد بن ابراهیم از او روایت نقل نموده اند.3 برخی از رجال نویسان اهل سنت وی را مورد اعتماد دانسته اند4 و از طریق ایشان، احادیث زیادی نقل شده است.5 اصفهانی فردی ثروتمند بود، به گونه ای که سیصد هزار درهم به اهل علم پرداخت. از محمد بن یحیی نقل شده که در شهر ما در طول بیش از چهل سال کسی مورد اعتمادتر از احمد بن مهدی حدیث نگفته است.6 وی سرانجام در رمضان سال 272 درگذشت و مسندی از خود بر جای گذاشت.7 برخی متأخران به اشتباه، نام او را محمد ثبت کرده اند.8

پی نوشت ها

[1] ـ الأعلام 1/260.
[2] ــ تاریخ الاسلام 20/283.
[3] ــ تذکرة الحفاظ 2/597.
[4] ــ تاریخ مدینة دمشق 6/95.
[5] ــ الأعلام 1/260.
[6] ــ سیر اعلام النبلاء 12/598.
[7] ــ ذکر اخبار اصفهان 1/86
[8] ــ هدیة العارفین 2/18 معجم المؤلفین 12/61.*

دیگر منابع: النجوم الزاهره 3/67 الوافی بالوفیات 8/199 العبر 1/93 طبقات علماء الحدیث 2/297 شذرات الذهب 2/162 طبقات المحدثین باصفهان 3/58 معجم المؤلفین 2/185 مختصر تاریخ دمشق 3/309 حلیة الاولیاء 10/396.

احمد ـ اصم (160 ـ 244 هـ )

ابوجعفر احمد بن منیع بن عبدالرحمان اصم بغدادی بغوی.

اصالتاً اهل مرورود و جد مادری ابوالقاسم بغوی بود،1 ولی در شهر بغداد می زیست.2 ولادت او را به سال 160 هـ دانسته اند.3 او از افرادی مانند هشیم و سفیان بن عیینه4 روایت نقل کرده و شیوه های قرائت به روش حفص را از حسین مروزی فرا گرفت.5 پیشوایان شش گانه حدیث از او حدیث نقل کرده اند، ولی بخاری با واسطه از او روایت نقل کرده است.6 نوه او ابوالقاسم بغوی7 و عبدالله بن ناجیه8 در زمره راویان اویند. او محدث و حافظ بود و به گفته رجال نویسان اهل سنت، در این زمینه مورد اعتماد به شمار می رفت.9 ابوجعفر اصم در سال 244هـ در بغداد درگذشت.10 وی مسندی را گردآوری و تصنیف کرده است.11

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 5/160.
[2] ــ تاریخ الاسلام 18/149.
[3] ــ سیر اعلام النبلاء 11/484.
[4] ــ تهذیب الکمال 1/495 و 496.
[5] ــ غایة النهایه 1/139.
[6] ــ سیر اعلام النبلاء 11/483.
[7] ــ غایة النهایه 1/139.
[8] ــ تاریخ بغداد 5/161.
[9] ــ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 1/84.
[10] ــ الثقات 8/22 العبر 1/348.
[11] ــ معجم المؤلفین 2/184.*

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 8/192 الجرح و التعدیل 2/77 تذکرة الحفاظ 2/481 کشف الظنون 2/1685 طبقات الحنابله 1/76 النجوم الزاهره 2/319.

احمد ـ الهانی (م پیش از 250 هـ )

ابوعبدالله احمد بن عمران بن سلامه الهانی، ملقب به اخفش.

اخفش به کسی گفته می شد که از چشمانی کوچک و دید کم برخوردار بود و یازده نفرند که به این لقب مشهورند و این فرد اولین آنان است.1 به گفته برخی منابع، احمد از اهالی شام بوده که برای فراگیری علوم به عراق2 و حجاز رفت و در مکه ساکن شد و از اساتیدی چون اسماعیل ابن عُلیّه، وکیع، زید بن حباب و یزید بن هارون کسب علم کرد و در علوم لغت، نحو و ادبیات به استادی رسید، از این رو عبدالله بن محمود سعدی مروزی، یحیی بن عمر اندلسی، ابوبکر بن ابی عاصم و برخی دیگر نزد الهانی شاگردی کردند. ابوحاتم رازی هم در مکه از اخفش حدیث آموخته و او را صدوق توصیف می کند.3 الهانی پس از سال ها تحصیل و تدریس، به مصر رفت. اسحاق بن عبدالقدوس مقدمش را گرامی داشت و او را برای تعلیم و تأدیب فرزندانش به طبریه، شهری در اردن قدیم فرستاد.4 الهانی علاوه بر این علوم، در شعر نیز مهارت داشت و به اهل بیت(علیهم السلام) محبت میورزید و اشعار زیادی درباره آنان سروده است از جمله این اشعار:

انّ بنی فاطمة المیمونه الطیبین الاکرمین الطینه

ربیعنا فی السنة الملعونه کلّهم کالروضة المهتونه5

از این رو، علامه بحرالعلوم وی را در شمار شاعران اهل بیت(علیهم السلام)قرار داده است.6 مرگ او را پیش از سال 250 هـ آورده اند.7 تألیف اخفش، غریب الموطأ (تفسیر غریب الموطأ) می باشد.8

پی نوشت ها

[1] ـ الکنی و الالقاب 2/16.
[2] ــ معجم الادباء 4/77.
[3] ــ الأنساب 1/95 تاریخ الاسلام 19/50.
[4] ــ معجم الادباء 4/77.
[5] ــ الوافی بالوفیات 7/270.
[6] ــ الکنی و الالقاب 2/16.
[7] ــ الثقات 8/34.
[8] ــ معجم المؤلفین 2/35 الأعلام 1/189.*

دیگر منابع: تاریخ بغداد 4/333 الجرح و التعدیل 1/65 بغیة الوعاة 1/351 روضات الجنات 1/196 ریحانة الادب 1/89 اعیان الشیعه 3/54 تاریخ التراث العربی 8/465.