والی عراق زندانی و کشته شد و خالد که کودکی بیش نبود، به همراه پدرش عبدالرحمان به برقرود، از روستاهای قم گریخته و در آنجا سکنی گزید،1 از این رو به برقی شهرت یافتند. تاریخ دقیق ولادت احمد برقی معلوم نیست، ولی بعضی بر اساس روایات او از برخی استادانش چون ابن ابی عمیر، بزنطی، ابن فضال و ابن محبوب، ولادت برقی را پس از 200 هـ دانسته اند.2 ابوجعفر مهم ترین و مشهورترین کس در میان خاندان برقی بود و او را از اصحاب امام جواد و امام هادی(علیهما السلام)برشمرده اند، ولی روایتی به نقل از این بزرگان از او ثبت نشده است.3 محدثانی مانند سعد بن عبدالله، محمد بن جعفر بن بطه4 و محمد بن بندار قمی از وی روایت کرده اند.5 ابوجعفر برقی از سران محدثان و علمای امامیه و فردی موثق بود، هر چند روایت وی از ضعفا و اعتمادش بر احادیث مرسل موجب شد که علمای معاصرش در قم بر وی خرده گیرند. احمد بن محمد بن عیسی، رئیس قمیون به علت نامعلومی وی را از قم تبعید کرد، ولی پس از مدتی او را به قم بازگرداند و از وی پوزش خواست و حتی در تشییع جنازه برقی پابرهنه و بدون عمامه حاضر شد تا رفتار پیشین را جبران کند.6 ابوجعفر سرانجام در سال 280 هـ درگذشت.

آثار او عبارت اند از: المحاسن التبلیغ و الرساله التراحم و التعاطف التبصره الرفاهیه الزّی الزینة المرافق المراشد الصیانه التحابه الفراسه الحقائق الاخوان الخصائص المآکل مصابیح الظلم المحبوبات المکروهات العویص الثواب العقاب المعیشه النساء الطیب العقوبات المشارب الشعر أدب النفس الطب الطبقات افاضل الاعمال اخص الاعمال المساجد الاربعه الرجال الهدایه المواعظ التحذیر التهذیب التحریف التسلیه ادب المعاشره مکارم الاخلاق مکارم الافعال [مذام الاخلاق و مذام الافعال] المواهب الحبوه الصفوه علل الحدیث معانی الحدیث و التحریف تفسیر الحدیث الفروق الاحتجاج الغرائب العجائب اللطائف المصالح المنافع فی الدواجن و الرواجن الشعر و الشعراء النجوم تعبیر الرؤیا الزجر و الفال صوم الأیام السماء الأرضین البلدان و المساحه الدعاء ذکر الکعبه الاجناس و الحیوان احادیث الجن و أبلیس فضل القرآن الازاهیر الأوامر و الزواجر ما خاطب الله به خلقه احکام الانبیا و الرسل الجمل حدّ اوّل الحکمة الاشکال و القرائن الریاضة الامثال الاوائل التاریخ الانساب النحو الاصفیة الافانین المغازی الروایه النوادر التهانی التعازی اخبار الأصم7 الابلاغ المکاسب السفر الشواهد من کتاب الله المعاریض الشؤم الارکان اختلاف الحدیث الفهم الثواب العقل التخویف غریب کتب المحاسن المآثر و الاحساب الزهد و الموعظه النور و الرحمه التعیین و التأویل الامتحان العین العیافة و القیافه الطیره المنتجات الترغیب الدعابة و المزاح خلق السموات و الارض بدء خلق ابلیس و الجن بنات النبی(صلی الله علیه وآله) و أزواجه التبیان و جداول الحکمه.8

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (طوسی) 20.
[2] ــ دانشنامه جهان اسلام 3/158.
[3] ــ رجال الطوسی 398 و410.
[4] ــ جامع الرواة 1/63.
[5] ــ اختیار معرفة الرجال 219.
[6] ــ خلاصة الاقوال 14.
[7] ــ رجال النجاشی 1/205.
[8] ــ الوافی بالوفیات 7/391 و 392.*

دیگر منابع: معجم الادباء 4/132 رجال ابن داود 40 الاعلام 1/205 معجم رجال الحدیث 2/261 منهج المقال 42 معالم العلماء 11 رجال البرقی 57 الفهرست (الندیم) 276 تاریخ الاسلام 20/282 الوجیزه 12 معجم المؤلفین 2/97 الذریعه 25/163.

احمد ـ برقی (حدود 190 ـ 270 هـ )

ابوبکر احمد بن عبدالله بن عبدالرحیم بن سعید بن ابی زرعة برقی مصری زهری.

از موالی بنی زهره و اهل برقة، ناحیه ای در شمال آفریقا و شهر و استانی در کشور لیبی کنونی بود.1 تاریخ و محل ولادت برقی به درستی روشن نیست، اما ذهبی می نویسد که وی به هنگام مرگ هشتاد ساله بوده، پس می توان گفت که ولادت او در حدود 190 هـ بوده است.2 دانش خویش را از بزرگانی چون عمرو بن ابی سلمه تنیسی، ابوصالح،3 اسد بن موسی و عبدالملک بن هشام فرا گرفته و از ایشان حدیث روایت کرده است.4 از برقی کسانی چون احمد بن علی بن مدینی و طحاوی روایت نقل کرده اند.5 ابن جوزی و ابن ماکولا، از رجال شناسان اهل سنت وی را موثق دانسته6 و ذهبی روایاتش را قابل استناد خوانده است.7 برقی دارای تألیفی به نام معرفة الصحابه بوده است.8 ابن ماکولا از آن به عنوان تاریخ یاد کرده است که احتمالاً مقصودش تاریخ معرفة الصحابه می باشد. همو به نقل از برخی، این کتاب را به برادرش محمد نسبت داده و گفته است که چون وی موفق به اتمام آن نگردید، احمد آن را به پایان برد.9 برقی در سال 270 هـ بر