احمد ـ بکری (م حدود 250 هـ )

ابوالحسن احمد بن عبدالله بن محمد بَکری قَصّاص.

وی را فردی داستان سرا، قصه گو و دروغ پرداز به حساب آورده اند که از گفتن دروغ های زیاد پروا نداشت. برخی او را در دروغگویی بر مسیلمه کذاب مقدم دانسته اند.1 از مشهورترین کتاب های او الذروة فی السیرة النبویّه است که هیچ کدام از جنگ های آن حضرت را به صورت صحیح نقل نکرده، چون به صورتی که نقل کرده یا از اصل و اساس صحت ندارد یا مطالبی به آنها افزوده است.2 البته برخی، نسبت های مذکور را نپذیرفته و مطالب موجود در کتاب های وی را صحیح دانسته و بر این عقیده اند که یا به این نام دو نفر وجود دارد و مطالب غیرصحیح مربوط به دیگری است و اگر یک تن باشد مطالب غیرصحیح را به او نسبت داده اند و این بکری همان بکری نویسنده کتاب الانوار است که فردی صالح بوده و مطالب موجود در کتاب های او نیز صحیح و معتبر است. اشتباه دیگری که پیش آمده، این است که برخی تصور کرده اند که نویسنده کتاب الانوار استاد شهید ثانی بوده که این نیز حقیقت ندارد، چون ابن تیمیه (م 728هـ ) از بکری یاد کرده و او را اشعری مذهب دانسته و چنین شخصی نمی تواند استاد شهید ثانی متوفای 966هـ باشد.3 درگذشت بکری را حدود 250 هـ دانسته اند.4 وی علاوه بر الذروة آثار دیگری چون قصّة اسلام الطفیل بن عامر الدوسی (چاپ شده)،5 فتوح الیمن، غزوة الاحزاب و ما جری للامام علی الغَلاّب الوثّاب و الصحابة و الاحباب (واقعة الخندق)،6 مقتل امیرالمؤمنین(علیه السلام)،7 وفاة فاطمة الزهراء(علیها السلام)،8 الانوار و مفتاح السرور و الافکار فی مولد النبی المختار نیز دارد. نویسنده کشف الظنون کتاب اخیر را جامع و مفید می داند.9 علمای شیعه فقط این سه کتاب اخیر را منسوب به ابوالحسن بکری می دانند.10 علاوه بر این، ذهبی کتاب های دیگری چون ضیاء الانوار که ظاهراً همان کتاب الانوار و مفتاح السرور و الافکار است، شر الدهر، کلندجة، حصن الدولاب، الحصون السبعه و صاحبها هضام بن الحجاف و حروب الامام علیّ معه و رأس الغول را بدو منسوب دانسته است.11 به گفته الیان سرکیس، کتاب اخیر همان کتاب فتوح الیمن است که چاپ شده است.12

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 19/36.
[2] ــ لسان المیزان 1/202.
[3] ــ اعیان الشیعه 3/12. 4ـ الأعلام 1/155. 5ـ همان.* 6ـ ایضاح المکنون 2/147 و 179. 7 ـ الذریعه 22/30. 8 ـ اعیان الشیعه 3/12. 9 ـ کشف الظنون 1/195. 10 ـ همان. 1
[1] ـ لسان المیزان 1/202. 12 ـ معجم المطبوعات العربیه 1/578.

دیگر منابع: میزان الاعتدال 1/112 ریحانة الادب 7/85 ریاض العلماء 1/42.

احمد ـ بکیلی (م 300 هـ )

ابونصر احمد بن هلال بکیلی بغدادی.

وی را از جمله محدثان دانسته اند. او برای نخستین بار در اسلام درباره موضوعات عجیب و غریب همچون جادوگری، طلسم و غیره تألیفاتی را نوشته است که عبارت اند از: الروح المتلاشیه المفاخر فی الاعمال و تفسیر ما قالته الشیاطین لسلیمان بن داود(علیه السلام)و ما اخذ علیهم من العهود و الرقی و التعاویذ.1 بکیلی در سال 300 هـ از دنیا رفت.2

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 371 و 379.
[2] ــ هدیة العارفین 1/56.*

دیگر منابع: لغت نامه دهخدا 1/767.

احمد ـ بلاذری (م 279 هـ )

ابوالحسن (ابوبکر یا ابوجعفر) احمد بن یحیی بن جابر بن داود بلاذری بغدادی.

کاتب، شاعر، ادیب، راوی و از برجسته ترین تاریخ نگاران اسلامی در سده سوم هجری.

وی اهل بغداد بود. نسبت وی به بلاذری از این امر ناشی شده است که او برای تقویت حافظه، محلول بلاذر (نوعی گیاه هندی که از آن شربتی می سازند) نوشید و دیوانه شد و به همین علت درگذشت.1 البته یاقوت احتمال داده که نوشنده بلاذر، جد او جابر بوده باشد و سبب آن را نوشته جهشیاری دانسته که در اثر خود الوزراء می نویسد: جابر بن داود بلاذری کاتب خصیب در مصر بود. بنابراین، نتیجه می گیرد که جد بلاذری نیز ملقب به بلاذری بوده و شاید احمد بن یحیی این لقب را به ارث برده است.2 با وجود این، محمد توکل در مقدمه فتوح البلدان موضوع نوشیدن شربت بلاذر را افسانه دانسته و می نویسد: از آنجا که بلاذری به یک دودمان ایرانی تعلق داشته، به احتمال قریب به یقین وی منسوب به بلاذر، از بلاد دیلم است و در