عمرو بن زراره، حسین بن ضحاک و احمد بن منیع استفاده برد و افرادی مانند ابوعبدالله بن اخرم، ابوحامد بن شرقی و ابوبکر صبغی از وی روایت کردند.1 خفاف فردی حافظ، زاهد، عابد و بسیار بخشنده بود و از علمای شهرهای نیشابور، کوفه و حجاز حدیث شنید. دایم روزه می گرفت و چون از داشتن فرزند مأیوس گشت، در سن پیری، دارایی خود را در امور خیریه صرف کرد. وی سرانجام در شعبان سال 299 درگذشت.2 وی دو کتاب اختلاف الفقهاء نوشته که یکی بزرگ و دیگری کوچک بوده است.3

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 13/560.
[2] ــ الأنساب 2/387.
[3] ــ الفهرست (الندیم) 266.*

دیگر منابع: العبر 1/437 شذرات الذهب 2/231 البدایة و النهایه 11/117 تذکرة الحفاظ 2/655 طبقات الحفاظ 290 تاریخ نیشابور 112 المنتظم 13/125 هدایة العارفین 1/51 الجرح و التعدیل 2/79.

احمد ـ دندان (زنده در قرن سوم هجری)

ابوجعفر احمد بن حسین بن سعید اهوازی، ملقب به دندان.

فرزند حسین بن سعید بن حماد بن سعید بن مهران، راوی و مؤلف معروف امامیه است و جد ایشان مهران از موالی امام سجاد(علیه السلام)بود. عمویش حسن نیز از راویان و مؤلفان امامیه است.1 ابوجعفر که ساکن قم بود و در آنجا هم مدفون است، به گمان قمی ها، از همه اساتید پدرش، جز حماد بن عیسی روایت کرده است.2 محمد بن حسن صفار، احمد بن محمد بن یحیی، محمد بن یزید نخعی و دیگران از او روایت کرده اند.3 با وجود این، قمی ها او را تضعیف کرده و غالی دانسته اند4 ولی ابن غضائری احادیث او را سالم دانسته است و علامه شوشتری می گوید: از آنجا که شخصی مانند ابن غضائری که معروف به نقد و جرح راویان است، احادیث وی را دیده و قبول کرده است، ظاهراً باید حکم به صحت روایات او کرد، گذشته از اینکه غلو او نیز معلوم نیست.5 به گفته ابن حجر، ابوجعفر دندان تألیفات بسیاری داشته6 و کتاب های الاحتجاج، الانبیاء، المثالب7 و مختصر الدعوات از اوست.8 تاریخ وفات احمد روشن نیست، اما از آنجا که محمد بن حسن صفّار متوفای 290 هـ از او روایت کرده، به دست می آید که وی در قرن سوم می زیسته است.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/171 و207.
[2] ــ الفهرست (طوسی) 22.
[3] ــ جامع الرواة 1/47.
[4] ــ رجال النجاشی 1/207.
[5] ــ قاموس الرجال 1/437.
[6] ــ لسان المیزان 1/157.
[7] ــ رجال النجاشی 1/207.
[8] ــ معالم العلماء 10.*

دیگر منابع: رجال الطوسی 447 و 453 رجال ابن داود 419 لسان المیزان 1/157 اعیان الشیعه 2/564 رجال الحدیث 2/94 مستدرکات علم رجال الحدیث 1/294 تنقیح المقال 1/56.

احمد ـ دیلمی (حدود 185 ـ 278 هـ )

ابوجعفر احمد بن عبید بن ناصح بن بلنجر دیلمی هاشمی کوفی بغدادی، مشهور به ابوعَصیده.

اصل وی از دیلم1 و از موالی بنی هاشم بود2 و در کوفه زاده شد.3 تاریخ ولادت ابوعَصیده به درستی روشن نیست. ذهبی می گوید: وی به هنگام مرگ، نود سال داشته است که با توجه به تاریخ مرگش، تولد او باید در حدود 185 هـ باشد.4 ابوعصیده نزد بزرگان دو مکتب نحوی کوفه و بصره از جمله اصمعی و ابن اعرابی به کسب دانش پرداخت5 و از کسانی چون محمد بن عمر واقدی، علی بن عاصم واسطی و ابوداود طیالسی حدیث آموخت.6 وی از پیشوایان زبان و ادبیات عرب بود و پس از آنکه در علم و ادب شهرتی یافت، به دعوت متوکل (خلافت 232 ـ 247 هـ ) به سامرا رفت و تعلیم و تربیت فرزندان وی، منتصر (خلافت 247 ـ 248 هـ ) و معتز (خلافت 252 ـ 255 هـ ) را بر عهده گرفت.7 ابوعصیده مجالس درسی نیز در سامرا تشکیل داد8 و به تدریس برخی آثار استادان خود از جمله اصمعی، واقدی و ابوداود طیالسی پرداخت.9 از جمله شاگردان او قاسم بن محمد بن بشّار انباری و علی بن محمد مصری را می توان نام برد.10 وی راوی شعر نیز بوده و اشعار برخی از شاعران هم روزگار خود از جمله ابویعقوب خریمی را روایت کرده است.11 او افزون بر روایت شعر به نقل احادیثی نیز پرداخته، اما احادیث جعلی را نیز ذکر می کرده است، از این رو به گفته حاکم نیشابوری، مشایخ حدیث در مورد روایت از او توقف کرده اند.12 در این میان ابن حبان وی را در زمره ثقات آورده است،13 اما دیگران او را ضعیف خوانده اند.14 وی روایاتی درباره فاطمه زهرا(علیها السلام) و ماجرای فدک نیز نقل کرده15 و احتمالا به