همین جهت برخی از معاصران، وی را در زمره شیعیان آورده اند.16 محدث قمی نیز از او به عنوان «معلم شیعی» یاد کرده و گفته است که او همان کسی است که اجازه قتل متوکل را به خاطر سبّ حضرت زهرا(علیها السلام) به پسر متوکل داد.17 ابوعصیده شعر نیز می سرود و ابیاتی از آن را یاقوت نقل کرده است.18 تاریخ مرگ او را برخی 273 هـ19 و برخی دیگر 278 هـ نوشته اند.20

آثار وی عبارت اند از: المقصور و الممدود المذکر و المؤنث الزیادات من معانی الشعر (لابن سکیت) و عیون الاخبار و الاشعار.21

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 4/258.
[2] ــ نزهة الالباء 207.
[3] ــ فرهنگ بزرگان 46.
[4] ــ سیر اعلام النبلاء 13/194.
[5] ــ الفرج بعد الشده 4/378.
[6] ــ تهذیب الکمال 1/403.
[7] ــ بغیة الوعاة 1/333 الفهرست (الندیم) 79.
[8] ــ معجم الادباء 3/231.
[9] ــ تاریخ بغداد 4/258.
[10] ــ تهذیب الکمال 1/403.
[11] ــ تاریخ بغداد 6/326.
[12] ــ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 1/60.
[13] ــ الثقات 8/43.
[14] ــ معجم الادباء 3/228 و 232.
[15] ــ شرح نهج البلاغه 16/249.
[16] ــ روضات الجنات 1/200.
[17] ــ الکنی و الالقاب 1/124.
[18] ــ معجم الادباء 3/232.
[19] ــ همان 228.
[20] ــ تاریخ الاسلام 20/265.
[21] ــ الفهرست (الندیم) 80.*

دیگر منابع: الکامل فی ضعفاء الرجال 1/188 المزهر 2/413 الذریعه 15/376 الوافی بالوفیات 7/166 تاریخ جرجان 490 ریحانة الادب 7/204 الاعلام 1/166.

احمد ـ دینوری (م 289 هـ )

ابوعلی احمد بن جعفر دینوری نحوی بغدادی.

اهل دینور، از توابع کرمانشاه بود.1 برای تحصیل علم به بصره و بغداد رفت و نزد مازِنی و مبرد علم نحو را فرا گرفت و در شمار بزرگان علم نحو درآمد. دینوری راهی مصر شد و اهالی آنجا از او بهره علمی فراوانی بردند و در آنجا کتاب المهذّب را در علم نحو نوشت و در آن به آرای کوفیین و بصریین اشاره کرده و بر اخفش نحوی اشکال و خرده گرفت، لذا زمانی که اخفش به مصر وارد شد، او مصر را ترک کرد و به بغداد رفت و تا زمانی که اخفش از مصر بیرون رفت، وی در بغداد بود. سپس راهی مصر شد و تا زمان مرگش به سال 289 هـ در مصر بود.2 ذهبی سال وفاتش را 287 هـ ذکر کرده است.3 وی علاوه بر المهذّب، کتاب های اصلاح المنطق و مختصر فی ضمائر القرآن را نوشته است.4

پی نوشت ها

[1] ـ الأعلام 1/107.
[2] ــ معجم الادباء 2/240.
[3] ــ تاریخ الاسلام 21/54.
[4] ــ الوافی بالوفیات 6/285.*

دیگر منابع: بغیة الوعاة 1/301 روضات الجنات 1/205 هدیة العارفین 1/53 معجم البلدان 2/545 ریحانة الادب 2/251 معجم المؤلفین 1/182 کشف الظنون 2/1087 و 1914 لغت نامه دهخدا 1/973 فرهنگ بزرگان 31 تاریخ التراث العربی 8/303.

احمد ـ دینوری (م 282 هـ )

ابوحنیفه احمد بن داود بن وَنَنْد (وتند) دینوری.

در شهر دینور، از توابع کرمانشاه به دنیا آمد. دانش او برگرفته از دو مکتب بصره و کوفه به ویژه از افرادی چون ابن سکّیت و پدر او بود. وی متبحر در لغت، نحو، ادبیات، تاریخ، گیاه شناسی، ستاره شناسی، حساب، جبر و هندسه بود و تألیفاتی در این موارد دارد.1 وی در سال 235 هـ به اصفهان رفت و در آنجا به کار ستاره شناسی، هیئت و ثبت نتایج محاسبات نجومی رصدخانه خود مشغول شد.2 درباره مقام ادبی وی تا آنجا رفته اند که وی را با جاحظ مقایسه کرده اند و ابوسعید سیرافی می گوید: بیان دینوری خوش تر، و گفتار جاحظ شیرین تر است.3 اثر مهم او با نام اخبار الطوال بسیار با ارزش و حاوی اخباری بدیع و دست اول است و از جمله تواریخ عمومی می باشد که در دوران رشد و بالندگی تاریخ نگاری اسلامی، در کنار تاریخ یعقوبی، تاریخ خلیفة بن خیاط و آثار دیگر پدید آمده است. وی با آنکه گرایش شعوبی ندارد، اما توجهش به ایران سبب شده تا کتابش مأخذ مهمی برای تاریخ ایران باشد و بخش عمده اخبار وی درباره عراق و تحولات کوفه است، از این جهت حوزه مورد توجه او، با نوشته های ابومخنف نزدیک است. وی در اخبار الطوال به سیره نبوی نپرداخته و بیشتر از فتوحات عثمان و مسائل دوران وی، شرح زندگی سیاسی جامعه اسلامی دوران امام علی(علیه السلام) و امویان و عباسیان، تأسیس بغداد، کشته شدن ابومسلم، قیام نفس زکیه، سرگذشت امین (خلافت 193 ـ 198 هـ ) و مأمون (خلافت 198 ـ 218 هـ ) و شورش بابک سخن گفته است. همچنین در بخش مربوط به کربلا، مطالب با ارزشی را ذکر کرده است، ولی این تشیع وی را ثابت نمی کند.4 وی در سال 282 هـ از دنیا رفت.5 ابن ندیم ضمن توثیق وی، آثارش را این گونه برمی شمرد: النبات6 الفصاحه الانواء القبلة و الزوال حساب الدور