الرد علی لغذة(رصد اصفهانی) البحث فی حساب الهند البلدان (کتاب بزرگی بوده) الجمع و التفریق الجبر و المقابله اخبار الطوال الوصایا نوادر الجبر الشعر و الشعرا ما یلحن فیه العامه فی النقط و الشکل للقرآن7 اصلاح المنطق جواهر العلم الزیج ضمائر القرآن البیان8 تفسیر الدینوری (تفسیر القرآن)9 اخبار العرجی10 الکسوف11 حساب الخاطئین12 و کتاب الباه.13 حاجی خلیفه دو کتاب دیگر تاریخ ابی حنیفه و رصد ابی حنیفه را برای دینوری ذکر کرده14 که به احتمال زیاد نام دیگری برای کتاب های اخبار الطوال و الرد علی رصد اصفهانی باشد، چنان که خود در مورد کتاب دوم این احتمال را داده است.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 86.
[2] ــ منابع تاریخ اسلام 149.
[3] ــ الوافی بالوفیات 6/377.
[4] ــ منابع تاریخ اسلام 149.
[5] ــ الکامل فی التاریخ 7/475.
[6] ــ قسمتی از این کتاب تحت عنوان «قطعة من الجزء الثامن من کتاب النبات» به اهتمام برنارد لویس در سال 1953م به چاپ رسیده است. این جزء، محتوی اسمای نباتات برحسب حروف الفبا از الف تا زاء است فرهنگ فارسی معین واژه نبات.
[7] ــ الفهرست (الندیم) 38 ـ 86.
[8] ــ هدیة العارفین 5/52.
[9] ــ کشف الظنون 1/447.
[10] ــ ایضاح المکنون 3/44.
[11] ــ المستدرک علی معجم المؤلفین 49 ـ 51.
[12] ــ ریحانة الادب 7/72.
[13] ــ الوافی بالوفیات 6/379.
[14] ــ کشف الظنون 1/280 و 907.*

دیگر منابع: تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 1/187 انباه الرواة 1/41 المختصر فی اخبار البشر 2/57 الذریعه 12/82 البدایة و النهایه 11/72 سیر اعلام النبلاء 13/422 طبقات المفسرین 1/42 معجم المؤلفین 1/218 بغیة الوعاة 1/360 الکنی و الالقاب 1/76 معجم الادباء 3/32 خزانة الادب 1/60 الجواهر المضیئه 1/67 تاریخ الاسلام 21/57.

احمد ـ دینوری (214 ـ 298 هـ )

ابوبکر احمد بن مروان بن محمد دینوری خیاش مصری.

در سال 214 هـ متولد شد1 و از اهالی مصر به شمار می رفت و به مالکی و خیاش معروف بود. او از کسانی چون یحیی بن معین، صالح بن احمد بن حنبل، ابومحمد بن قتیبه، علی بن عبدالعزیز و ابن ابی الدنیا حدیث شنید.2 ابوبکر فردی علامه، محدث و از فقهای مالکی مذهب بود.3 او مدتی در مصر و بغداد حدیث نمود و روایتگرانی مانند ابوبکر ابهری، ابومحمد ضراب، ابوبکر مهتدی و ابوالقاسم سیوری از او بهره بردند.4 دینوری مدتی سمت قضاوت دو شهر مصر به نام های قلزم و أسوان را به عهده داشت. برخی او را فردی موثق، و برخی در نقل حدیث ضعیف دانسته اند.5 کتاب های فضائل مالک، المجالسه و کتابی در ردّ شافعی آثار اوست. وی بنا بر مشهور، در سال 298 هـ در مصر درگذشت.6 زمان فوت او را مختلف آورده اند.

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المؤلفین 2/174.
[2] ــ الدیباج المذهب 88.
[3] ــ سیر اعلام النبلاء 15/427.
[4] ــ الدیباج المذهب 88.
[5] ــ لسان المیزان 1/310.
[6] ــ الدیباج المذهب 88.*

دیگر منابع: حسن المحاضره 1/312 ترتیب المدارک 1/27 کشف الظنون 2/1841 میزان الاعتدال 1/156 تاریخ الادب العربی(بروکلمان) 3/135 الاعلام 1/256 هدیة العارفین 1/55 تاریخ الاسلام 25/199.

احمد ـ رازی (حدود 180 ـ 258 هـ )

ابومسعود احمد بن فرات بن خالد بن مسعود رازی ضبّی اصفهانی.

در حدود 180 هـ متولد شد و در اصفهان می زیست. برای کسب علم و حدیث، مسافرت های زیادی به بلاد مختلف از جمله بصره، کوفه، یمن، شام، مصر، جزیره و بغداد انجام داد.1 از کسانی چون عبدالله بن نمیر، محمد بن عبدالله بن ابی جعفر رازی و ابوداود طیالسی روایت نموده و ابوداود، عبدالله بن جعفر اصفهانی و جعفر بن محمد فِریابی از او روایت کرده اند.2 رجال نویسان اهل سنت ابومسعود را از محدثان مورد وثوق و صاحب تصانیف توصیف کرده اند و از قول وی نقل شده که پانصد هزار حدیث در تألیفاتش آورده است. همچنین از احمد بن حنبل نقل کرده اند که در زیر این آسمان، حافظ تر از ابومسعود رازی نسبت به اخبار رسول خدا(صلی الله علیه وآله)کسی نیست.3 المسند4 و جزء (اجزاءٌ) فی الحدیث5 که گویا همان کتاب قبلی مراد است، اثر شناخته شده وی می باشد. رازی در سال 2566 یا 258 هـ در اصفهان درگذشت.7

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 12/481 و 484.
[2] ــ تهذیب الکمال 1/422.
[3] ــ میزان الاعتدال 1/127 تذکرة الحفاظ 2/544.
[4] ــ طبقات المحدثین باصبهان 2/254.
[5] ــ هدیة العارفین 1/49.
[6] ــ سیر اعلام النبلاء 12/487.
[7] ــ تاریخ بغداد 4/343.*

دیگر منابع: خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 1/66 الکامل فی ضعفاء الرجال 1/190 الثقات 8/36 الجرح و التعدیل 1/67 الاعلام 1/194 خلاصة