تهذیب تهذیب الکمال 1/66 تذکرة الحفاظ 2/544 تاریخ الاسلام 19/51 شذرات الذهب 1/138 تقریب التهذیب 1/23 الوافی بالوفیات 7/280 تاریخ مدینة دمشق 5/214 ذکر اخبار اصفهان 1/82.

احمد ـ رازی (م 300 هـ )

احمد بن یعقوب رازی مصری.

از زندگی وی اطلاعی در دست نیست. هم به شهر ری منسوب است و هم به مصر. اسماعیل پاشا او را مُقَرِّئی (استاد قرائت) توصیف، و وفات او را در سال 300 هـ گزارش کرده است.1 کتاب اخبار بنی العباس تألیف اوست.2

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 1/56.
[2] ــ کشف الظنون 1/26.*

دیگر منابع: لغت نامه دهخدا 1/1178.

احمد ـ راوندی (حدود 210 ـ 245 هـ)

ابوالحسین احمد بن یحیی بن محمد بن اسحاق بغدادی، مشهور به ابن راوندی (ابن ریوندی/ ابن روندی).

اهل راوند کاشان1 و یا مرو رود خراسان بود که در بغداد می زیست.2 تاریخ دقیق تولد او معلوم نیست. ذهبی مرگ وی را در سال 298 هـ در هشتاد و اندی سالگی،3 و ابن خلکان در سال 245 هـ در چهل سالگی دانسته است،4 بر این اساس ولادتش باید بین 205 تا 215 هـ رخ داده باشد. گفته اند که پدرش یهودی، ولی خود او مسلمان بود5 و نزد اساتیدی چون ابوشاکر دیصانی، ابوحفص حداد، ابن طالوت،6 ابوعیسی ورّاق و ابوموسی عیسی بن هیثم دانش آموخت.7 وی که از پیروان مکتب اعتزال بود، از سوی علمای معتزله طرد گردید و این، موجب شد از رأی خویش بازگشته و علیه اعتزال کتاب ها بنویسد.8 الندیم به نقل از ابوالقاسم بلخی معتزلی (م 319 هـ ) می نویسد که ابن راوندی از هوش زیادی برخوردار بود و در فلسفه و کلام دانش بسیار داشت. در فن مناظره و شناخت دقایق علم کلام بسیار ماهر و چیره دست بود و در آغاز، فردی نیکوسیرت، با روشی پسندیده و باحیا بود، اما به دلایلی از همه آنها دست کشید و به الحاد و زندقه روی آورد، چه اینکه علمش از عقلش بیشتر بود.9 صفدی از ابوالعباس طبری نقل کرده که ابن راوندی به هیچ مذهب و عقیده ای پایبند نبود و همواره به جهت منافع شخصی و مادی تغییر عقیده می داد برای نمونه، گفته شده که او با پیشنهاد چهارصد درهمی یهودی های سامرا، کتاب البصیره را به سود یهود و در ردّ شریعت اسلام تألیف کرد اما هنگامی که پول را دریافت کرد، در اندیشه نقض آن برآمد و با گرفتن دویست درهم دیگر از آن صرف نظر کرد.10 گویند که ابن راوندی تقریباً در تمام آثار خود که مملو از سفاهت و کذب و افتراء است و سخن دهریّون و طبیعیون را تأیید کرده، تمام مبانی اعتقادی مسلمانان را زیر سؤال برده و بر آنها طعن زده است و به صراحت در پاره ای از نوشته های خویش بر قرآن کریم و پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) خرده گیری و بر علیه آن دو قلم زده است.11 ابن شهرآشوب از علمای امامیه طعن بر او را روا دانسته، اما کتاب الامامة والحروس وی را اثری محکم قلمداد کرده است.12 ابن مرتضی، ابن راوندی را در شمار معتزلیان معاصر با ابوالحسین خیاط و ابوعلی جبائی ذکر کرده می نویسد: درباره کفر و الحاد او اختلاف است برخی سبب آن را فقر و تنگدستی، و گروهی بر این باورند که وی چون حب ریاست داشت و به آن دست نیافته و ناکام ماند به این راه کشیده شد و برای یهودیان و نصاری کتاب هایی نوشت. برای روافض نیز کتاب الامامه را تألیف کرد و سی دینار گرفت. ابن مرتضی در ادامه می نویسد: برخی معتقدند که ابن راوندی در آخر عمر توبه کرد.13 الندیم نیز با اشاره به اینکه وی سرانجام در پایان عمر توبه کرد، از خود ابن راوندی آورده است که این، همه از جفای دوستان و طرد شدنش از مجالس آنان بوده است.14 سید مرتضی بر درستی عقیده و تشیع او تأکید کرده و می گوید: آرایی که در برخی کتاب ها از قول ابن راوندی طرح شده و بدان سبب به کفر و زندقه متهم گشته، نقل نظرات دیگران است نه عقیده خود او.15 در سرانجام و سال مرگ او اختلاف است: بر پایه گزارش ابن جوزی، هنگامی که حاکم وقت قصد دستگیری وی را داشت، فرار کرده و به خانه ابن لاوی یهودی در اهواز پناه برد، اما طولی نکشید که مریض شد و در سال 298 هـ از دنیا رفت.16 اتابکی چگونگی مرگ او را چنین عنوان کرده که وی در 298 هـ به دست حاکم وقت دستگیر و به دار آویخته شد.17 ابن خلکان درگذشت او را در سال 245 یا 250 هـ در سرای مالک بن طوق تغلبی در میان رقّه و بغداد یا در بغداد نوشته است.18 مرگ او را سال های 243،19 293،20 29821 و 301 هـ 22 نیز نوشته اند. گفته شده که وی با ابوعیسی وراق (م 247 هـ )