اسحاق بن ابراهیم (حدود نیمه دوم قرن دوم هجری)

اسحاق بن ابراهیم.

علینقی منزوی در فهرست نسخه های خطی فارسی آورده است که اسحاق بن ابراهیم دارای تألیفی به نام قصّة دیک الجنّ بوده و مؤلف، آن قصه را برای هارون الرشید (خلافت 170 ـ 193 هـ ) مطرح کرده است. ظاهراً این قصه را فردی به نام محمد طاهر شیرازی قمی شرح و ترجمه کرده است.1

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست نسخه های خطی فارسی 2/1/965.*

اسحاق ـ حکیم (م197 هـ )

ابوالقاسم اسحاق قاضی حکیم.

از فقهای مذهب حنفی بوده و دارای تألیفی به نام مختصر فی الحیض است. شرح المختصر که توضیح و شرح مختصر فی الحیض است، کتاب دیگر اوست. او سرانجام به سال 197هـ درگذشت.1

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 1/196.*

اسحاق ـ ختّلی (203 ـ 283 هـ )

ابوقاسم اسحاق بن ابراهیم بن محمد خُتّلی بغدادی.

منسوب به ختل، منطقه ای در ماوراءالنهر می باشد. احتمالاً در سال 203 هـ به دنیا آمد.1 از جزئیات زندگی و نیز دوره تعلیم و تعلّم وی اطلاعی در دست نیست. آورده اند که وی محدث بود و برای شنیدن حدیث به شام و عراق سفر کرد.2 ابوقاسم از افرادی چون داود بن عمرو ضبی و علی بن جعد حدیث شنید و باغندی، ابوسهل بن زیاد و ابوبکر شافعی از او روایت کردند.3 وی عامی مذهب بود4 و برخی از رجال نویسان او را قوی ندانسته و در مقابل، برخی مورد اعتماد آورده اند.5 اسحاق در شوال سال 283 در هشتاد سالگی درگذشت.6 اثر او کتاب حدیثی به نام الدیباج می باشد.7

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 1/292.
[2] ــ سیر اعلام النبلاء 13/342.
[3] ــ المنتظم 12/361.
[4] ــ دایرة المعارف الشیعة العامه 3/338.
[5] ــ تاریخ مدینة دمشق 8/81.
[6] ــ تاریخ بغداد 6/381.
[7] ــ تاریخ الاسلام 21/115.*

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 8/386 میزان الاعتدال 1/180 مختصر تاریخ دمشق 4/269 تهذیب تاریخ دمشق 2/411 البدایة و النهایه 11/85 هدیة العارفین 1/198 لسان المیزان 1/348.

اسحاق ـ خریمی (م 214 هـ )

ابویعقوب اسحاق بن حسّان بن قوهی خریمی مرّی غطفانی.

از شعرای عصر عباسی1 و از موالی بنی خریم است2 که در شعری زادگاهش را مرو شاهجان نوشته و افزوده است که در سغد و جوزجان خویشاوندان بسیار دارد.3 از برخی روایات چنین بر می آید که وی بخشی از سال های جوانی خود را در شهرهای بزرگ شام و عراق گذرانیده و سپس در بغداد اقامت گزیده است.4 یکی از سروده های او نیز حاکی از آن است که در آغاز جوانی، گذار وی به سیستان افتاده و چندی با سختی در آن سامان زیسته است.5 ابویعقوب از افرادی چون منصور بن عمار6 و ابوبکر بن عیّاش روایت کرده است.7 وی شاعری توانا بود و جاحظ و ابوعصیده برخی از اشعار او را مستقیماً از خود وی نقل کرده اند.8 ابن معتز به نقل از مبرد، ابویعقوب را شاعری توانا و خوش طبع دانسته و یادآور شده که وی در مدیحه سرایی خلفا، وزرا و اشراف کوشا بوده و از این راه مال و ثروت فراوانی به دست آورده است.9 در روایتی او را دین دار و خداشناس و باوقار خوانده اند،10 اما این وقار و دین داری مانع از آن نبوده که شاعر گهگاه در خوش گذرانی های شاعران هرزه ای چون حمّاد عجرد و حمّاد راویه شرکت داشته باشد.11 یکی از مهم ترین رویدادهای زندگانی او، محاصره و ویرانی بغداد در کشمکش میان امین (خلافت 193 ـ 198 هـ ) و مأمون (خلافت 198 ـ 218 هـ ) در سال 197 هـ است که خود شاهد آن بوده است و قصیده ای بلند در این باره سرود و طبری بخشی از آن را نقل کرده است.12 شاعر چند سالی پس از این ماجرا نیز زنده بود. او که از یک چشم نابینا بود،13 در اواخر عمر بینایی چشم دیگر را نیز از دست داد.14 خریمی دارای دیوان معروفی است،15 چنان که الندیم به مجموعه ای شامل دویست برگ از اشعار او اشاره کرده است.16 از میان منابع، تنها صفدی تاریخ وفات او را 214 هـ نوشته است.17