اسحاق ـ هاشمی (زنده در 179 هـ )

ابویعقوب اسحاق بن سلیمان بن علی بن عبداللّه بن عباس هاشمی عباسی.

به نوشته خطیب بغدادی، وی از افراد ذی نفوذ و صاحب منصب بود و مدتی از جانب خلفای عباسی امارت و حکومت برخی از سرزمین های اسلامی را بر عهده داشت1 از جمله طبری در تاریخ خود به امارت و زمامداری وی از جانب هارون الرشید (خلافت 170 ـ 193 هـ ) و محمد امین (خلافت 193 ـ 198 هـ ) بر مدینه، بصره، مصر، هند، مکران و حمص اشاره کرده2 و خطیب بغدادی نیز او را حاکم ارمنستان در زمان امین دانسته است.3 اتابکی می نویسد: ولایت هاشمی بر مصر یک سال و اندی بیشتر دوام نیاورد و چون به افزودن مالیات و خراج از زارعان و کشاورزان اقدام کرد، با مخالفت سخت و فراگیر آنان روبه رو شد و حتی به جنگ و درگیری منجر گردید و عده ای نیز به قتل رسیدند. هنگامی که گزارش این ماجرا به هارون رسید، بر وی گران آمد و بلافاصله اسحاق را از امارت برکنار، و هرثمة بن اعین را به جای وی برگزید. این واقعه به سال 178 هـ رخ داد.4 علاوه بر عرصه سیاسی و زمامداری، از گزارش الندیم استفاده می شود که وی سرپرستی گروهی از مترجمان را بر عهده داشته که منکه هندی از آن جمله است و کتاب اسماء عقاقیر الهند را برای اسحاق تفسیر و تشریح کرده است.5 وی دارای تألیفی به نام التاریخ و السیر بود.6 به نوشته سزگین، این کتاب یکی از مصادر اصلی کتاب بغداد تألیف احمدبن ابی طاهر طیفور (م 280 هـ ) بوده است.7 تاریخ دقیق وفات وی معلوم نیست، اما بر پایه گزارش ابن سعد، در سال 179 هـ در قید حیات بوده و بر جنازه حماد بن زید بن درهم نماز خوانده است.8

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 6/329.
[2] ــ تاریخ الطبری 8/239، 255، 347 و 374.
[3] ــ تاریخ بغداد 6/329.
[4] ــ النجوم الزاهره 2/88.
[5] ــ الفهرست (الندیم) 305 و360.
[6] ــ مروج الذهب 1/15.
[7] ــ تاریخ التراث العربی 1/2/136.
[8] ــ الطبقات الکبری 7/287.

دیگر منابع: الامالی (مفید) 272 الکامل فی التاریخ 6/121 و 140 و 227 لسان المیزان 6/162 الاعلام 1/295 .

اسد السنّهاسد ـ اموی اسد ـ اموی (132 ـ 212 هـ )

ابوسعید اسد بن موسی بن ابراهیم اموی مصری، ملقب به اسد السُنّه.

وی از خاندان بنی امیه (مروانیان) بود که در سال 132 هـ مصادف با زوال خلافت بنی امیه، در بصره و به نقلی در مصر به دنیا آمد و برای کسب علم مسافرت کرد و نزد بزرگان علم حدیث مانند حماد بن سلمه، عبدالعزیز بن ماجشون و جریر بن عبدالحمید علم حدیث را فرا گرفت و پس از آن در مصر سکونت گزید. اکثر علمای رجال اهل سنت او را محدثی ثقه و مشهور الحدیث می دانند. کسانی چون احمد بن صالح، ربیع بن سلمان مرادی و سعید بن اسد از او روایت نقل کرده اند.1 عده ای او را محدثی ضعیف که احادیث منکره را نقل کرده و از جمله ناصبیان که علی(علیه السلام)را سبّ می نموده، معرفی کرده اند.2 وی پس از هشتاد سال عمر در سال 212 هـ در مصر از دنیا رفت. وی دارای آثاری چون الزهد، المسند3 یا السنة فی الحدیث4 می باشد.

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 10/162.
[2] ــ میزان الاعتدال 1/207.
[3] ــ سیر اعلام النبلاء 10/162.
[4] ــ هدیة العارفین 1/230.*

دیگر منابع: التاریخ الکبیر 2/49 الجرح و التعدیل 2/338 البدایة و النهایه 10/267 الثقات 8/136 تاریخ الاسلام 15/69 العبر 1/284 الوافی بالوفیات 9/8 تهذیب الکمال 2/512 خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 1/260 الاعلام 1/298 تذکرة الحفاظ 1/402.

اسد ـ حرّانی (145 ـ 213 هـ )

ابوعبدالله اسد بن فرات بن سنان قیروانی مغربی حرانی.

اصل و تبار وی از نیشابور بود ولی خود او در سال 145 و به نقلی 142 یا 143 هـ در حرّانِ دیاربکر زاده شد.1 پدرش در عزیمت به قیروان با لشکر محمد بن اشعث، فرزند دو ساله اش اسد را همراه داشت که حدود پنج سال در قیروان و نه سال در تونس اقامت کرد. اسد نوجوان، در تونس نزد علی بن زیاد تونسی فقه مالکی را آموخت2 و پس از آن به شرق بازگشت و کتاب الموطأ را از خود مالک بن انس در مدینه کسب کرد، سپس به عراق رفت و از چند تن از