شاگردان ابوحنیفه همچون ابویوسف، اسد بن عمرو و محمد بن حسن شیبانی حدیث و فقه حنفی را آموخت. یحیی بن ابی زائده، هشیم، حسیب، ابوشریک، ابوبکر بن عیاش3 و جریر بن عبدالحمید دیگر استادان او بودند.4 پس از مرگ مالک، به مصر رفت و المسائل الاسدیه را نزد ابن قاسم آموخت.5 پس از چندی دوباره به قیروان رفت و با شهرتی که به دست آورده بود، علما و بزرگان شهر مانند سحنون، عمرو بن وهب، سلیمان بن عمران، بنی قادم و ابن منهال کتاب های ابوحنیفه را از وی فراگرفتند. او که فقیه و محدثی برجسته بود، در سال 203 یا 204 هـ از جانب زیادة الله اغلب (امیر قیروان)، به همراه ابومحرز کنانی به سِمَت قضاوت در این شهر برگزیده شد و تا هنگامی که به عنوان فرمانده سپاه زیادة الله به صقلیه (سیسیل) برود، در این سِمَت باقی بود.6 به گفته ابن اثیر، با حفظ سِمَت قضا به سرلشکری منصوب شد.7 فرماندهی اش در سال 212 هـ بوده که نزدیک بلاطه، لشگر روم را شکست داد و به غنایم و اسرای زیادی دست یافت. اسد حرّانی سرزمین های بسیاری را گشود و در حالی که شهر سرقوسته را در محاصره داشت، در سال 2138 و به نقلی 214 یا 217 هـ در اثر وبا درگذشت و در همان جا دفن گردید.9 المسائل الاسدیه10 و المختلطه آثار اوست.11

پی نوشت ها

[1] ـ ترتیب المدارک 2/465.
[2] ــ ریاض النفوس 1/254.
[3] ــ ترتیب المدارک 2/465.
[4] ــ تاریخ الاسلام 15/66.
[5] ــ ریاض النفوس 1/254.
[6] ــ ترتیب المدارک 2/465.
[7] ــ الکامل فی التاریخ 6/333.
[8] ــ الروض المعطار 366.
[9] ــ ترتیب المدارک 2/465.
[10] ــ العبر 1/286.
[11] ــ الاحاطه فی أخبار غرناطه 1/422.

دیگر منابع: طبقات الفقهاء (شیرازی) 155 الاکمال (ابن ماکولا) 4/454 نهایة الأرب فی فنون الادب 24/115 وفیات الاعیان 3/181 الوافی بالوفیات 9/6 سیر اعلام النبلاء 10/225 شذرات الذهب 2/28 الدیباج المذهب 161 ایضاح المکنون 1/74 نفح الطیب 3/162 الاعلام 1/298.

اسد ـ عمّی (زنده در نیمه دوم قرن سوم هجری)

اسد بن معلی بن اسد عمّی بصری.

از خاندانی اهل بصره می باشد که این خاندان منسوب به عمّ و به عمّی مشهورند. عمّ شهرت مرة بن مالک بن حنظلة بن مالک بن زید منات بن تمیم از اجداد جاهلی است که فرزندانش عمّی لقب یافته و در دوره خلافت عمر (13 ـ 23 هـ ) در بصره سکنی گزیدند،1 اگرچه در عرب بودن اینان تردید وجود دارد2 و به گفته شیخ طوسی، مرة بن مالک با قاعده حِلف به قبیله تنوخ پیوست و این قبیله در اهواز ساکن شدند.3 نجاشی هم بنو عمّ را شاخه ای از تمیم می داند که پس از استقرار در فارس (اهواز) از تمیم جدا شدند.4 از زیست نامه اسد بن معلی اطلاع چندانی در دست نیست. نجاشی و به تبع او سایر رجال شناسان شیعه از او نام برده و اسد را از دانشمندان و مورخان شیعی بصره دانسته و اثر علمی او را اخبار صاحب الزنج آورده اند.5 تاریخ درگذشت اسد عمّی نیز همچون دیگر جزئیات زندگی اش روشن نیست، اما از آنجا که درباره قیام صاحب زنج که بین سال های 255 تا 270 هـ رخ داد، کتاب نوشته و از سویی پدرش معلی در سال 218 یا 219 هـ وفات یافته،6 به دست می آید که اسد در نیمه دوم قرن سوم می زیسته است. بنابر این، گفته نجاشی و شیخ طوسی به نقل از استادشان حسین بن عبیدالله غضائری (م 411 هـ ) که معلی را از خواص و یاران نزدیک صاحب زنج دانسته،7 نمی تواند درست باشد.

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 7/206.
[2] ــ همان.
[3] ــ الفهرست 21.
[4] ــ رجال النجاشی 1/244.
[5] ــ همان 1/265.
[6] ــ طبقات خلیفة بن خیاط 400 الثقات 9/182.
[7] ــ رجال النجاشی 1/244 الفهرست 21.*

دیگر منابع: رجال ابن داود 49 لسان المیزان 1 / 138 تنقیح المقال 1 / 123 معجم رجال الحدیث 3 / 82 معجم القبائل العرب 1/133.

اسطاث ـ کندی (زنده در 179 هـ )

اسطاث کندی نصرانی.

با دو زبان یونانی و عربی آشنایی کامل داشت و از مترجمان صاحب نام در عصر خود به شمار می آمد.1 او و بطریرک پولینیانوس به سال 179 هـ کتاب های یونانی را برای یحیی بن خالد برمکی به عربی ترجمه می کردند.2 ترجمه کتاب الهیات ارسطو3 کتاب الحقن سورونوس ترجمه شرح کتاب الکون و الفساد امیقدورس و کتاب فی الخطین اوطوقیوس از یونانی به عربی از او می باشد.4

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 304، 311، 327 و 352.
[2] ــ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 4/93.
[3] ــ تاریخ الحکماء 40، 42 و 94.
[4] ــ الفهرست (الندیم) 304، 311، 327 و 352.*

دیگر منابع: کشف الظنون 2/1397 لغت نامه دهخدا 2/1928 عیون الانباء 281.