اسماعیل ـ جعفی (در عصر امام کاظم(علیه السلام))

ابومحمد اسماعیل بن جابر بن یزید جعفی کوفی خثعمی قرشی.

از نجبا و بزرگان1 اصحاب امام باقر، امام صادق و امام کاظم(علیهما السلام)بود و از آن بزرگواران روایت کرده است.2 راوی حدیث اذان نیز وی می باشد.3 وی مورد اعتماد و ممدوح توصیف شده4 و مذهب او نیز شیعه است.5 افرادی چون صفوان بن یحیی،6 ابن ابی عمیر، عبدالله بن مسکان، ابوعبدالله برقی، علی بن نعمان و علی بن حسن بن رباط از وی روایت کرده اند.7 جعفی چند اصل داشته است که صفوان بن یحیی آنها را روایت کرده است.8

پی نوشت ها

[1] ـ لسان المیزان 1/397.
[2] ــ رجال البرقی 12و28 رجال النجاشی 1/123 رجال الطوسی 147 و 343.
[3] ــ رجال النجاشی 1/123.
[4] ــ رجال الطوسی 104.
[5] ــ الفهرست (طوسی) 10.
[6] ــ رجال النجاشی 1/123.
[7] ــ جامع الرواة 1/93.
[8] ــ رجال الطوسی 124.*

دیگر منابع: اختیار معرفة الرجال 199 تنقیح المقال 1/130 اعیان الشیعه 3/314 منهج المقال 56 رجال ابن داود /55 نقد الرجال 43 معجم رجال الحدیث 3/115 الذریعه 2/142.

اسماعیل ـ حمیری (105 ـ 173 هـ )

ابوهاشم اسماعیل بن محمد بن یزید بن ربیعه، معروف به سیّد حمیری.

در سال 105 هـ 1 در عُمّان به دنیا آمد و در بصره2 و بغداد زندگی می کرد.3 مادرش لقب وی را «سیّد» نهاد.4 جدش یزید بن ربیعه شاعری مشهور بود که زیاد بن ابیه و خاندانش را هجو، و انتسابش به معاویه را رد کرد. پدر و مادرش از فرقه اباضیه (شاخه ای از خوارج) و از دشمنان علی(علیه السلام)بودند. خود وی در این باره می گوید که چه بسیار در خانه ما درباره علی(علیه السلام)بدگویی می شد و حضرت مورد لعن قرار می گرفت، لذا از آنان فاصله گرفتم و به شیعه گرایش پیدا کردم که این امر موجب شد تا ایشان در پی قتل من بر آیند.5 ابن شهرآشوب می نویسد سید در آغاز از خوارج بود، سپس به کیسانیّه گرایید و سرانجام در زمره امامیه درآمد.6 شیخ طوسی نام وی را در شمار یاران امام صادق(علیه السلام)ذکر کرده7 و برخی معتقدند که امام کاظم(علیه السلام)را نیز ملاقات کرده است.8

وی مردی گندم گون، بلندقد، خوش بیان و سخن گویی نوآور بود. ابن معتز می گوید که او از ماهرترین شاعران زمان خویش بود و احادیث، اخبار و مناقب را در قالب شعر بیان می کرد و هیچ فضیلتی درباره علی(علیه السلام)نقل نشده مگر اینکه آن را به نظم درآورده است.9 روزی سید در کوفه اعلام کرد هرکس فضیلتی در شأن علی(علیه السلام)بگوید که من شعری در آن باره نسروده باشم، به او جایزه می دهم.10

ابن شهرآشوب وی را در زمره آن دسته از شعرای اهل بیت(علیهم السلام)آورده که آشکارا و بدون تقیّه به مدح آنان می پرداختند.11 ابوالفرج اصفهانی می نویسد: اشعار او یا در ستایش بنی هاشم است یا در نکوهش مخالفانشان، و مجموعه اشعاری که درباره بنی هاشم سروده بالغ بر 2300 قصیده می باشد.12 ابن حجر نیز او را رافضی خوانده و گفته است که او در اشعارش به نکوهش سلف و ستایش علی(علیه السلام)می پرداخت. سرزنش و بدگویی وی از همسران پیامبر(صلی الله علیه وآله)و صحابه ای که با بنی هاشم مخالف بودند، در میان اهل سنت مشهور است و همین امر موجب طرد وی از سوی آنان شده است.13 پدر و مادر سید از خوارج بودند و او همیشه آنان را به این جهت سرزنش می کرد و اشعاری نیز در لعن و نفرین ایشان دارد.14 گفته شده به هنگامی که در حال احتضار به سر می برد و رنج می کشید، امیرمؤمنان(علیه السلام)را ملاقات کرد و آرام گرفت و با چهره ای گشاده و نورانی از دنیا رفت.15 این واقعه در سال 173 یا 178 و یا 179 هـ 16 در بغداد اتفاق افتاد و در قبرستان حدیثه یا جنینه به خاک سپرده شد.17 آثار حمیری عبارت اند از: البائیه الحمیریّة18 القصیدة العینیّة19 تاریخ الیمن20 تفسیر القرآن21 میمیات السید الحمیری22 و دیوان السید الحمیری.23

پی نوشت ها

[1] ـ فوات الوفیات 1/188.
[2] ــ لسان المیزان 1/436.
[3] ــ سیر اعلام النبلاء 8/45.
[4] ــ اختیار معرفة الرجال 288.
[5] ــ الاغانی 7/229 و230.
[6] ــ معالم العلماء 146.
[7] ــ رجال الطوسی 148.
[8] ــ معالم العلماء 146.
[9] ــ طبقات الشعراء (ابن معتز) 32.
[10] ــ الاغانی 7/256.
[11] ــ معالم العلماء 146.
[12] ــ الاغانی 7/230 و 236.
[13] ــ لسان المیزان 1/436.
[14] ــ سیر اعلام النبلاء 8/45.
[15] ــ الاغانی 7/273.
[16] ــ الوافی بالوفیات 9/196.
[17] ــ الاغانی 7/273 المنتظم 9/39.
[18] ــ الذریعه 3/3.
[19] ــ همان 17/122.
[20] ــ الذریعه 26/145.
[21] ــ هدیة العارفین 1/206.
[22] ــ معالم العلماء 146 و147.
[23] ــ الذریعه 1/9/267.*

دیگر منابع: اعیان الشیعه 3/405 قاموس الرجال 2/66 ریحانة الادب 3/118