تاریخ الاسلام 11/160 الفهرست (طوسی) 82 وفیات الاعیان 6/343 جمهرة انساب العرب 436 الاکمال 4/418 المؤتلف و المختلف (دارقطنی) 3/1308 توضیح المشتبه 5/251 خلاصة الاقوال 10 رجال ابن داود 59 حلیة الاولیاء 9/131 الکامل فی التاریخ 5/246 تاریخ الطبری 7/190.

اسماعیل ـ حنفی (م 212 هـ )

ابوحیان (ابوعبدالله) اسماعیل بن حماد بن ابی حنیفه حنفی کوفی بغدادی.

نوه ابوحنیفه بود که علم فقه را نزد پدرش حماد و حسن بن زیاد، و علم حدیث را از پدرش و مالک بن مِغوَل و عمر بن ذرّ فرا گرفت. او مردی عالم و زاهد و از فقهای بزرگ فرقه حنفی به شمار می آمد.1 عده ای گفته اند که وی جهمی (طرفدار جهم بن صفوان) و غیرثقه بوده است.2 او در امر قضاوت بصیرت و تسلط پیدا کرد و از طرف امین (خلافت 193 ـ 198 هـ ) به سمت قضاوت در جانب شرقی بغداد منصوب شد و در سال 194 هـ در رصافه و کوفه منصب قضاوت را به دست گرفت و در سال 210 هـ به مدت یک سال در بصره به قضاوت نشست.3 ابوحیان سرانجام در ذی قعده سال 212 در اثر بیماری فلج در سن جوانی از دنیا رفت.4 آثار او عبارت اند از: الجامع در فقه حنفی الردّ علی القدریّه رسالة الی البستّی و الارجاء.5

پی نوشت ها

[1] ـ الجواهر المضیئه 1/148.
[2] ــ تاریخ الاسلام 15/75.
[3] ــ تاریخ بغداد 6/243.
[4] ــ الاعلام 1/313.
[5] ــ الجواهر المضیئه 1/148.*

دیگر منابع: وفیات الاعیان 2/205 الوافی بالوفیات 9/110 خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 1/290 میزان الاعتدال 1/226 لسان المیزان 1/398 الجرح و التعدیل 2/165 المنتظم 10/248 شذرات الذهب 2/28 طبقات الفقهاء 137 هدیة العارفین 1/207.

اسماعیل ـ دهقان (در عصر امام جواد(علیه السلام))

اسماعیل بن سهل دهقان.

برخی او را جز ء راویان امام جواد(علیه السلام) به شمار آورده اند، چنان که از حماد بن عیسی، عبدالله بن جندب، محمد بن مسلم و دیگران حدیث نقل کرده و نام او در سی مورد از اسناد روایات آمده است.1 محمد بن خالد برقی، محمد بن عبدالله بن رافع، محمد بن جمهور، منصور بن عباس و دیگران از او روایت نقل کرده اند.2 علمای رجال شیعه او را محدثی ضعیف می دانند. وی دارای کتاب حدیثی بوده، هر چند نام آن در منابع ذکر نشده است.3

پی نوشت ها

[1] ـ معجم رجال الحدیث 3/141.
[2] ــ جامع الرواة 1/96.
[3] ــ رجال النجاشی 1/116 الذریعه 6/314.*

دیگر منابع: نقد الرجال 44 حاوی الاقوال 3/256 رجال ابن داود 427 مجمع الرجال 1/213 تنقیح المقال 1/134 الجامع فی الرجال 1/252 خلاصة الاقوال 200 قاموس الرجال 2/62 منتهی المقال 2/63 الوجیزه 16.

اسماعیل ـ رافعی (زنده در 227 هـ )

اسماعیل بن حکم رافعی.

از نوادگان ابورافع، از موالی پیامبر(صلی الله علیه وآله) بود. اسماعیل بن محمد بن عبدالله از او روایت دارد.1 برخی او را با اسماعیل بن رافع مدنی که از اصحاب امام سجاد(علیه السلام)بود، یکی می دانند.2 ذهبی در میزان الاعتدال می گوید که وی شیعه مذهب و در دوران واثق عباسی (خلافت 227 ـ 232 هـ ) قاضی همدان بوده است.3 پس براساس قول ذهبی، قول اول نمی تواند صحیح باشد، چرا که ابن رافع صحابی امام سجاد(علیه السلام)، در قرن اول می زیست و ابن حکم رافعی در قرن سوم و در زمان حکومت واثق عباسی بوده است. رافعی کتابی داشته است.4

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/114.
[2] ــ معجم رجال الحدیث 3/131.
[3] ــ میزان الاعتدال 1/225.
[4] ــ الفهرست (طوسی) 15.*

دیگر منابع: رجال ابن داود 55 جامع الرواة 1/95 لسان المیزان 1/398 تنقیح المقال 1/133 مستدرکات علم رجال الحدیث 1/663 نقد الرجال 44 قاموس الرجال 2/50 الجامع فی الرجال 1/249 اعیان الشیعه 3/320 معالم العلماء 10 الذریعه 6/314.

اسماعیل ـ سکونی (در عصر امام صادق(علیه السلام))

اسماعیل بن ابی زیاد مسلم سکونی کوفی شعیری.

از اصحاب امام صادق(علیه السلام) است1 که از آن حضرت و امام باقر(علیه السلام)حدیث نقل کرده است. عبدالله بن مغیره، فضالة بن ایوب و حسین بن یزید نوفلی از وی روایت نقل کرده اند. او روایات زیادی از امام صادق(علیه السلام)نقل می کند که فقط با عنوان اسماعیل بن ابی زیاد شصت روایت از آن حضرت نقل کرده است.2