خَلَقْنٰاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثىٰ‌)؛ (2)

3. انسان به مثابۀ بذر و نهال است (نه ماده خام و خالى) (يٰا أَيُّهَا اَلْإِنْسٰانُ إِنَّكَ كٰادِحٌ إِلىٰ رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاٰقِيه)ِ‌؛ (3)

4.) گرچه بخشى از شخصيت انسان اكتسابى است ولى سرمايۀ ذاتى مشترك الهى نيز دارد (وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي)؛ (4)

5. انسان موجودى دو بعدى است، داراى ماده‌اى جسمانى از عنصر خاك و جوهرى روحى از ملكوت جهان (ثُمَّ أَنْشَأْنٰاهُ خَلْقاً آخَرَ)؛ (5)

6. تفاوت بينشها و اختلاف عقيده‌ها در ميان انسان‌ها فاصله ايجاد مى‌كند، ولى اين فاصله هرگز عنصر وحدت انسانى و هويت مشترى بشرى را از ميان نمى‌برد. (وَ مٰا كٰانَ اَلنّٰاسُ إِلاّٰ أُمَّةً وٰاحِدَةً فَاخْتَلَفُوا)؛ (6)

7. اختلاف شكلى و صورى در رنگ، نژاد، زبان و ديگر عناصر مادى ريشه در نظام آفرينش دارد كه معرفت زاست (وَ مِنْ آيٰاتِهِ خَلْقُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ اِخْتِلاٰفُ أَلْسِنَتِكُمْ وَ أَلْوٰانِكُمْ‌)؛ (7)

8. انسان موجودى است ازاد و با اختيار كه سرنوشت خود را خود مى‌سازد (فَمَنْ شٰاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَ مَنْ شٰاءَ فَلْيَكْفُرْ)؛ (8)

9. انسان حامل بار امانت الهى و مسئوليت بزرگ از جانب خداست و با شرايط خاص (بلوغ، عقل، آگاهى، قدرت، و اختيار) اين بار مسئوليت را بدوش مى‌كشد. (إِنّٰا عَرَضْنَا اَلْأَمٰانَةَ عَلَى اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ اَلْجِبٰالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهٰا وَ أَشْفَقْنَ مِنْهٰا وَ حَمَلَهَا اَلْإِنْسٰانُ‌)؛ (9)

10. همۀ انسان‌ها در برابر خدا يكسان مسئوليت دارند و نسبت به جامعه خويش نيز مسئولند (وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ)‌. (10) «كلكم راع و كلكم مسؤل عن رعية».

11. هيچ‌گونه تفاوتى نمى‌تواند معيار تبعيض باشد مگر با علم و فضيلت وتقوى (إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اَللّٰهِ أَتْقٰاكُمْ‌)؛ (11)

12. ارزش هر انسان به ميزان عمل او بستگى دارد (كُلُّ نَفْسٍ بِمٰا كَسَبَتْ رَهِينَةٌ‌). (12)

13. اگر از شخصيت تقوايى انسان صرف‌نظر شود همۀ انسان‌ها در اصل خلقت يكسانند؛

14. انسان موجودى است عاقل، متفكر و بر اساس آن تقدير و تدبير مى‌كند. (إِنَّهُ فَكَّرَ وَ قَدَّرَ (13) قُلْ إِنَّمٰا أَعِظُكُمْ بِوٰاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلّٰهِ‌! مَثْنىٰ وَ فُرٰادىٰ ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا)؛ (14)

15. انسان موجودى است خودآگاه و طالب بصيرت (بَلِ اَلْإِنْسٰانُ عَلىٰ نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ‌). (1) و خود فراموشى براى او به معناى از دست دادن موقعيت و شخصيت انسانى اوست. (وَ لاٰ تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اَللّٰهَ فَأَنْسٰاهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولٰئِكَ هُمُ اَلْفٰاسِقُونَ‌)؛ (16)

16. (شٰاكِراً لِأَنْعُمِهِ اِجْتَبٰاهُ وَ هَدٰاهُ‌). (17) (انسان) او بر ديگر موجودات برترى دارد (وَ فَضَّلْنٰاهُمْ عَلىٰ كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنٰا تَفْضِيلاً)؛ (18)

17. انسان خليفۀ خدا و كدخداى زمين است (إِنِّي جٰاعِلٌ فِي اَلْأَرْضِ خَلِيفَةً‌)؛ (19)

18. حركت انسان در جهت آباد سازى زمين است و (هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ اَلْأَرْضِ وَ اِسْتَعْمَرَكُمْ فِيهٰا)؛ (20)

19. انسان در معرض آزمايشها و ابتلائات الهى قراردارد و اين روند حركت به منظور سرعت بخشيدن به رشد اوست (وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ اَلْخَوْفِ وَ اَلْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ اَلْأَمْوٰالِ وَ اَلْأَنْفُسِ وَ اَلثَّمَرٰاتِ وَ بَشِّرِ اَلصّٰابِرِينَ‌»)؛ (21)